کرونا با زندگی ما چه کرد ؟ تاثیر کرونا در زندگی

کرونا نشان داد نظم حقوقی در ایران چه اندازه متزلزل و از هم گسیخته است. مقصود از نظم حقوقی، نظمی است که در آن قواعد و هنجارهای رفتاری و ساماندهی نظام اجتماعی شکل می گیرد. قواعد یادشده مجموعه ای از بایدها و نبایدها را برای سازمانهای عمومی و مردم تبیین می کنند و در ذیل آنها رفتارها شکل می گیرد و مجموعه ای از حقها و تکالیف حقوقی و اخلاقی ثبات می یابد. این نظم دو مرحله یا بخش دارد. مرحله ای که در آن، «وضع» می گوییم که قواعد، قوانین و مقررات وضع می شوند. مرحله دوم «اجرا» آنهاست. در اخلاق هم بخشی شکل گیری اخلاق و نهادینه شدن آن مطرح است و بعد هم اجرا مهم است.

نظم حقوقی زمانی رخ می دهد که قواعد و معیارها به درستی تعریف شده و به درستی هم اجرا شده باشند. جامعه ایران در روند نسبتا پرشتاب گسیختگی نظم حقوقی قرار دارد. قوانینی که توجهی به نظام سیاسی، اجتماعی و حکومتی ندارند و در اجرا هم غیرقابل اجرا هستند وضع میشود. قوانین روی کاغذ نوشته میشوند ولی واقعا اجرا نمی شوند. مثلا قانون بودجه هرگز به اجرا درنیامده است. نه این که دزدی شود، بلکه این گونه قوانین واقعا اجرا نمی شوند. اعداد جابجا می شوند ولی محقق نمی شوند. قانون برنامه همینطور است.

یکی از مهمترین شاخصهایی که نشان دهنده روند کاهش یابنده نظم حقوقی در ایران است، در دادگستری ها به خوبی قابل مشاهده است. آمار قضایی ما خیلی دقیق نیستند. دستگاه قضایی هرگز در این کارها موفق نبوده است. الان اگر ۱۷-۱۸ میلیون پرونده در دادگستری مطرح است، به معنی ۱۸ میلیون دعوا نیست. یک پرونده ممکن است ۳-۴ شماره ثبت بخورد. رشد دعاوی در ایران سالانه بین ۳.۵ تا ۴ درصد بوده است. یعنی بین ۳ تا ۴ برابر رشد جمعیت ما با رشد دعاوی روبروییم. وقتی در دادگاه دعوایی اتفاق می افتد، هم قانون نقض می شود و هم اخلاق. مثلا وقتی شما بدهی را نمی دهید یعنی هم حقوق و هم اخلاق را نقض کرده اید. جرایمی که کشف می شود، پرونده های دیوان عدالت اداری و سایر دعاوی را به لحاظ تجربی می بینیم.

کرونا به عنوان کاتالیزور تشدید کننده این بی نظمی است. وقتی کرونا وارد می شود نظم متعارف معهود جامعه تغییر می یابد. نظام کسب و کار، زندگی روزمره، مسایل مهم مربوط به ابتلا و کفن و دفن، نظم زندگی روزمره را به هم می زند. عامل پارازیتی مانند کرونا شرایطی ایجاد می کند که نظم حقوقی، ضدکارکردگرا شده و بی نظمی توسعه می یابد.

ساختار حکومتی هم ناتوان در تولید و حراست از نظم است. در دوره کرونا در عین چندگانگی و عدم هماهنگی در تصمیم‌گیری ها، با وجود قانون مدیریت بحران، اساسا در ستاد مبارزه با کرونا، به این قانون عمل نمی شود.

در عین حال، در تصمیم گیری ها، دولت بسیار کند عمل می کند و وقتی هم عمل می کند که بهنگام نیست. جاده ها پر از مسافر بود، ولی مصوبات ستاد کرونا اعمال نمی شد. قرار بود پلیس راهور جادهها را ببندند و هر وقت می بستند، با فشار مسافران، جاده ها باز می شد.

نظامی که باید نگهبان نظم باشد عملکرد کارامدی ندارد. عدم کارامدی ریشه در کرونا ندارد ولی کرونا آن را تشدید می کند و نشان می دهد. بحران شبیه خارش زخم است. کرونا این کار را با جامعه ایران کرد. کرونا نشان داد جامعه ایران و ساختار بوروکراتیک کاملا ناتوان از مدیریت یک بحران وسیع است. چندگانگی در ساختار قدرت به شدت عمیق است. واردکردن و تولید واکسن، مدت بسیار زیادی موضوع دعوای سیاسی در ساختار بوروکراتیک بود و آثار منفی در افزایش ابتلا و مرگ و میر گذاشت.

کرونا به خوبی نمایاند چه اندازه ساختار سازمانهای تصمیمگیرنده و اجرایی در مهار بحران ناتوان هستند. دوسال تجربه کرونا همانطور که در بخشهای دیگر آثار ماندگار گذاشته، اینجا هم اثر گذاشته است. عاملی به این گسیختگی نظم حقوقی افزوده شده است که به شکل یک عادت می تواند پایدار باشد.

منبع: https://bit.ly/3QaLXpK