قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز چگونه موقعیت ایران را در منطقه ارتقا می‌دهد؟

مهسا مژدهی: گاز ترکمنستان از این پس از طریق ایران به آذربایجان می رسد. در قرارداد سوآپ گاز بین سه کشور تصریح شده است که همکاری های انرژی بین سه کشور به میزان قابل توجهی گسترش خواهد یافت. این در حالی است که برخی از روابط سیاسی دو کشور که در حال حاضر ضعیف یا حتی متشنج است، ممکن است به دلیل همکاری های اقتصادی گسترش یابد. این توافق موافقان و مخالفان زیادی دارد، اما این اولین اقدام دیپلماتیک رئیس جمهور دولت است که تکمیل می شود.

در نازک نارنجی با محسن پاک آیین، کارشناس مسائل بین الملل به گفت وگو نشستیم:

قرارداد مبادله اولین موفقیت دیپلماتیک دولت سیزدهم بود که اخیراً منعقد شد. اهمیت چنین توافقی برای ایران چیست؟

قرارداد امضا شده در واقع به گونه ای اجرا می شود که سالانه بین یک و نیم تا دو میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از طریق ایران یا به اصطلاح سوآپ به آذربایجان منتقل می شود. ما گاز خود را در مرز ترکمنستان دریافت می کنیم و سپس آن را از طریق خط لوله به باکو در استارا به آذربایجان تحویل می دهیم. به این ترتیب روزانه دو میلیون متر مکعب گاز تحویل می شود.

اثرات مثبت این شکل از همکاری کم نیست و ابعاد زیادی دارد. از نظر سیاسی نشان دهنده اراده سیاسی ایران برای تقویت روابط با کشورهای همسایه و بهبود روابط با برخی از کشورهایی است که با آنها اختلاف نظر داریم و مدت هاست با آنها اختلاف نظر داریم، انتقال گاز از ترکمنستان به ایران. این کشور گاهی اوقات قیمت گاز را افزایش می دهد. به خصوص در فصل زمستان در مناطق شمال و شمال شرق کشور به ویژه در خراسان شمالی و جنوبی و رضوی با مشکل گاز مواجه هستیم. یکی از تاثیرات مثبت این ماجرا این است که می توانیم گاز رسانی کنیم و می توانیم به این مناطق تزریق کنیم و در جاهایی مثل ستاره که گاز زیادی دارد می توانیم گاز آذربایجان را تامین کنیم. بنابراین این مشکلی که ممکن است در شمال شرق برای ما پیش بیاید برطرف می شود.

از طرفی ما سال هاست که گاز آذربایجان را از نخجوان مبادله می کنیم. این مرحله همکاری ما را افزایش می دهد. سالانه یک میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان را به نخجوان می فرستادیم و اکنون دو میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان را به نخجوان می فرستیم. بنابراین همکاری کلی ما در باکو افزایش خواهد یافت.

مزایای این اقدام برای هر سه کشور است و طبیعتاً حق سفر دریافت می کنیم که البته میزان آن هنوز اعلام نشده و هنوز مشخص نیست. بنابراین اقدامات انجام شده گامی مثبت، مثبت و سودمند برای تقویت روابط سیاسی ایران، آذربایجان و ترکمنستان است. این توافق همچنین نشان دهنده اراده سه کشور برای شرکای اقتصادی خوب است.

آیا به تهران در بهبود روابط سیاسی آذربایجان و ترکمنستان کمک خواهد کرد؟

زمانی که توافق اجرا شد و وزرای دو کشور آن را امضا کردند، به این معنی است که اراده سیاسی سه کشور بر تقویت روابط استوار است. اگر به تاریخ روابط نگاه کنیم، گاهی اوقات روابط با ترکمنستان به دلیل مسائل انرژی و گاز و مسائل ترانزیت سخت می شود و در هفته های اخیر سوء تفاهم ها و سوء تفاهم هایی با آذربایجان وجود داشته که حتی منجر به درگیری لفظی بین مسئولان شده است. ترسیم کشورها در این مرحله اگر سه کشور مذاکره کنند و به توافق برسند به این معناست که به دنبال تقویت روابط و رسیدگی به آن هستند. آنها همچنین می خواهند ارتباطات را تقویت کنند و نشان دهند که کشورها نیز به دنبال تامین منافع اقتصادی خود هستند. بنابراین می توان گفت که سوآپ گاز و قرارداد امضا شده به نفع این سه نفر خواهد بود.

یکی از بحث‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود، کاهش تحریم‌ها علیه ایران از طریق چنین توافق‌هایی است. یعنی هر چه اقتصاد ایران با کشورهای منطقه گره بخورد، دست تحریم ها بسته تر است. چنین موضوعی چقدر در این قرارداد موثر است؟

هر چه روابط اقتصادی ما با همسایگانمان قوی تر باشد، اثرات تحریم ها طبیعی تر از بین می رود. البته باید خیلی مراقب باشیم که زیاده روی نکنیم. این اتفاق بسیار خوبی است که بین سه کشور رخ داده و قطعا در راستای مدیریت تحریم ها است. با این حال، این توافق به معنای حذف یا بی اثر بودن مجازات ها نیست. این نکته مثبتی است و با رشد همکاری های اقتصادی ما طبیعتاً آثار موثر تحریم ها کاهش می یابد و فضای بیشتری برای مدیریت تحریم ها و غلبه بر آنها خواهیم دید.

آیا سوآپ به ایران کمک می کند تا به قطب انرژی منطقه تبدیل شود؟

این یک قرارداد بسیار سودمند برای ایران است. برای اینکه بگوییم مرکز انرژی منطقه است یا نه بهتر است اینگونه به آن نگاه نکنیم. ایران به یکی از مراکز انرژی تبدیل شده است. به دلیل وجود ذخایر نفت و گاز در دریای عمان، این قطب است. این قرارداد که به امضا رسید طبیعتاً نقش ایران را در حوزه انرژی منطقه تقویت کرد. اما اینطور نیست زیرا به دلیل قرارداد مبادله به یک هاب انرژی تبدیل شده است. با این کار حضور ما در حوزه انرژی شمال کشور بیشتر می شود. قبلا این موضوع فقط در جنوب و خلیج فارس بود اما در سوآپ گاز در شمال هم نفوذ داریم.

>>> این را هم بخوانید:
نقش دولت های قبلی ایران در پیوستن به شانگهای چه بود؟
مزایای عضویت در شانگهای برای ایران چیست؟
بازتاب عضویت ایران در سازمان شانگهای در رسانه های خارجی

311312/23