حرکت جدید ترکیه برای نفوذ به قلب آفریقا

به گزارش نازک نارنجی، این اقدام که محمد هاشی، مدیر وزارت نفت سومالی آن را تائید کرد، می تواند به ترکیه کمک کند منابع تامین نفت خام را متنوع کند و بخشی از تلاش مداوم آنکارا برای تقویت روابط در منطقه ای است که در آن، چین، روسیه، کشورهای خلیج فارس و غرب برای نفوذ، در رقابت هستند.

با توجه به ثروت معدنی آفریقا و جمعیت رو به رشد آن که می تواند موج جدیدی از رشد اقتصادی را ایجاد کند، اقدام اخیر ترکیه که به دنبال گسترش نفوذ بین المللی است، منطقی به نظر می رسد.

باتو جوشکان، محقق اندیشکده «موسسه صادق لیبی» در آنکارا در این باره گفت: آفریقا برای ترکیه جالب است زیرا منطقه ای است که ترکیه در آنجا می تواند تمام ابزارها و اهداف سیاست خارجی فعال جدید خود را آزمایش کند. از یک سو، با قدرت نرم مانند مراکز کمک، آموزش و زبان ترکی و از سوی دیگر با روابط تجاری و اقتصادی.

توجه ترکیه در هیچ کجا بهتر از سومالی که آنکارا، بزرگترین پایگاه نظامی خارج از کشور خود را اداره می کند و شرکت های ترکیه ای بندر و فرودگاه پایتخت را مدیریت می کنند، منعکس نشده است.

شرکت سازنده پهپاد «بایکار» ترکیه که توسط سلجوق بایراکتار، داماد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اداره می شود، تعداد نامعلومی از مدل TB۲ خود را به سومالی عرضه کرده و تلاش های سومالی را علیه گروه اسلامگرای الشباب گسترش داده است.

بازی قدرت

پارلمان ترکیه در اوایل سال میلادی جاری، طرح اردوغان برای ارسال حمایت نیروی دریایی به آب های سومالی در بحبوحه افزایش دزدی دریایی ناشی از ناامنی در دریای سرخ را تصویب کرد.

عمر محمود، تحلیلگر ارشد «گروه بحران بین المللی» در شرق آفریقا، می گوید: برای ترکیه، سومالی یک مکان ژئواستراتژیک برای پیشبرد نفوذ خود در مناطق شاخ آفریقا و اقیانوس هند است. تعامل با سومالی هم یک مورد آزمایشی و هم یک پله برای استراتژی کلی ترکیه برای تعمیق روابط دیپلماتیک، تجاری و امنیتی در سراسر قاره آفریقا بوده است.

از زمان قحطی که جمعیت سومالی را در سال ۲۰۱۱ از بین برد، ترکیه به حمایت از این کشور فقیر برخاسته که از زمان آغاز جنگ داخلی چند دهه در سال ۱۹۹۱ با درگیری و رنج مترادف بوده است.

امروز، جوانان سومالیایی می توانند در مدرسه ترکیه ای تحت حمایت دولت که توسط بنیاد معاریف در هارگیسا و موگادیشو اداره می شود، تحصیل کنند. طبق اعلام وزارت خارجه ترکیه، کمک ها در یک دهه گذشته، بیش از یک میلیارد دلار بوده است و کالاهای مصرفی این کشور از دارو گرفته تا پوشاک، در سراسر پایتخت سومالی به وفور وجود دارد.

محمد عثمان، دانش آموز ۱۸ ساله مدرسه بنیاد معاریف در موگادیشو، می گوید: ارتباط ما با ترکیه، در قرن ها فرهنگ مشترک اسلامی ریشه دارد. حمایت آنها تحول آفرین بوده است.

این مدرسه که زمانی پناهگاهی فرسوده برای آوارگان داخلی بود، نوسازی و به کلاس های درس مدرن و مجهز به رایانه تجهیز شده است.

عبدالقادر محمد نور، وزیر دفاع سومالی، به زبان ترکی سلیس صحبت می کند و از دانشگاهی در آنکارا فارغ التحصیل شده است.

از سال ۱۹۹۲، بیش از هزار دانشجوی سومالیایی، بورسیه تحصیلی در دانشگاه های ترکیه دریافت کرده اند و محدودیت های ویزا برای سومالیایی ها که به ترکیه سفر می کنند، در مقایسه با سایر کشورهای آفریقایی بسیار اندک بوده است.

راهبرد گسترده

نفوذ ترکیه به سومالی، بخشی از یک سیاست گسترده تر در آفریقا است. بر اساس داده های گردآوری شده توسط بلومبرگ، ارزش صادرات به این قاره در سال ۲۰۲۳ به ۲۸.۶ میلیارد دلار رسید که از ۳۰.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ کمتر بود و بیشترین صادرات به مصر، مراکش، آفریقای جنوبی و نیجریه انجام شد.

تعامل آنکارا با کشورهای آفریقایی، ترکیبی از همکاری در زمینه های اطلاعاتی و دفاعی و معاملات در بخش معدن و انرژی بوده است.پس از اینکه دولت نظامی نیجر، نیروهای فرانسوی را بیرون کرد و به آمریکا دستور داد پایگاه نظامی خود را ببندد، هیئتی به رهبری هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در اوایل سال جاری، به نیامی پایتخت نیجر سفر کرد و در جریان این بازدید، قراردادهای زیادی امضا شدند.

نیجر، هفتمین تولیدکننده بزرگ اورانیوم در جهان است.  شرکت معدنی MTA ترکیه، در حال حاضر سرگرم اکتشاف طلا در این کشور است و در سه ماه گذشته، با الجزایر، ساحل عاج و زیمبابوه هم مذاکره کرده است.

ترکیه قراردادهای مشابهی را با الجزایر امضا کرده و شرکت دولتی «ترکیش پترولیوم» اعلام کرده است به دنبال نفت و گاز خواهد بود. شرکت «آفرو ترک»، اقداماتی را  برای ورود به بازار طلای بورکینافاسو انجام داده است و ترکیش ایرلاینز اکنون به برخی از دورافتاده ترین نقاط این قاره پرواز می کند.

بر اساس داده های گردآوری شده توسط سازمان هلندی PAX که به دنبال تقویت جوامع صلح آمیز است، پهپادهای TB۲ شرکت «بایکار»، به حداقل ۱۱ کشور آفریقایی فروخته شده است.

طبق اعلام ناظر حقوق بشر سوری، یک بذر نفوذ دیگر، پیمانکار خصوصی نظامی «سادات» (SADAT) ترکیه است، که پرسنل سوریه ای را به منطقه ساحل فرستاده است تا از دولت نظامی در نیجر حمایت کنند.

ملیح تانریوردی، مدیرعامل این شرکت، در پاسخی کتبی به پرسش ها به بلومبرگ گفت که شرکت او مشتاق تجارت در آفریقا است، اما حضور خود در نیجر را رد کرد.

جوشکان با اشاره به عدم کنترل صادرات محصولات نظامی ترکیه، خاطرنشان کرد چنین نفوذهایی با سبک رهبری متمرکز اردوغان آسان تر می شود. اگر اردوغان توافق را امضا کند، به سادگی انجام خواهد شد و مثل کنگره آمریکا نیست که همه فرو ها را بررسی می کند.

کسب و کار مخاطره آمیز؟

تلاش ترکیه برای نفوذ در آفریقا و به ویژه سومالی،   بدون مخاطره  نیست.

سومالی در حال حاضر با اتیوپی که یکی دیگر از شرکای سرسخت ترکیه است، بر سر تصمیم آدیس آبابا برای به رسمیت شناختن حاکمیت کشور خودخوانده سومالی لند در ازای یک پایگاه دریایی و دسترسی بندری در شهر ساحلی بربرا، اختلاف دارد.

آنکارا در حال حاضر سرگرم میانجیگری مذاکرات میان اتیوپی و سومالی درباره چگونگی حل و فصل این مناقشه است که یکی از اهداف کلیدی سیاست خارجی آنکارا در صورت شروع بهره برداری از ذخایر نفت در منطقه است. این موضوع روز سه شنبه با اعتراض سومالی لند روبرو شد که ترکیه را به دخالت متهم کرد.

جوشکان گفت: برای ترکیه، بهترین سناریو رسیدن به توافق است که آنکارا را به عنوان یک میانجی معرفی می کند و ترکیه نقش خود را در جبهه سیاسی در شرق آفریقا تقویت می کند. ترکیه وقتی اکتشاف هیدروکربن ها را آغاز می کند، خواهان درگیری نیست.

اما اگرتوافقی بین دو کشور حاصل شود و از نفتی که در سواحل سومالی قرار دارد بهره برداری شود، می تواند فایده بسیار بزرگی داشته باشد.

ترکیه مدت هاست که به دنبال کاهش وابستگی خود به واردات انرژی از روسیه و ایران بوده و موفق شده واردات از آمریکا الجزایر، مصر و جمهوری آذربایجان را افزایش داده است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، علی بکیر، استادیار دانشگاه قطر و دیپلمات سابق قطری در ترکیه، گفت: اکتشاف نفت در میادین دریایی سومالی و مناطق دیگر، به استراتژی متنوع سازی آنکارا، رشد تجارت انرژی ترکیه و گسترش حضور منطقه ای شرکت های ترکیه ای کمک می کند.

انتهای پیام