میانسالی مدرن سالمندی پرخطر – نازک نارنجی

به گزارش نازک نارنجی، همشهری نوشت: نگاه برخی از افراد به سالمندی، پیری، بیماری، سختی، عدم تحرک و… است؛ اما کارشناسان و متخصصان نظام سلامت همواره تأکید کرده اند که سالمندی نه تنها دوره بدی نیست که هر قدر امید به زندگی افزایش پیدا کند و افراد طول عمر بیشتری داشته باشند، نشان دهنده شاخص خوب سلامت در یک جامعه به شمار می رود. نکته ای که دکتر صابر جباری فاروجی، رئیس مرکز جوانی جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت هم آن را تأیید می کند اما به یک نکته مهم درباره تناسب جمعیتی اشاره دارد و می گوید: «ما سالمندی جمعیت داریم که با شاخص سالخوردگی جمعیت سنجیده می شود و زمانی است که نسبت جمعیت جوان کشور به جمعیت سالمند متعادل نیست و به اصطلاح پیری یا سالخوردگی رقم می خورد. این مسئله تبعات دارد چون نسل جایگزین نداریم. در این شرایط نسبت جمعیتی سالمندان رو به افزایش و موالید رو به کاهش است. تا چند سال دیگر جمعیت سالمندان ما افزایش خواهد یافت و نکته مهم این است که آنها در همین بازه میانسالی توصیه های سلامتی را جدی بگیرند تا سالمندی پویا و فعال داشته باشند.» او در گفت وگو با همشهری به چند نکته مهم درباره سبک زندگی میانسالان کشور اشاره می کند که در برخی از آنها با بروز بیماری های غیرواگیر همراه است. این نکات را در ادامه بخوانید.

از بیماری های واگیر به غیرواگیر
در بحث بیماری ها در تمام دنیا، چند گذار را تجربه کرده ایم. نخستین گذار بیماری های عفونی و واگیر بوده است. زمانی در ایران مانند دیگر کشورهای دنیا کودکان بر اثر اسهال و استفراغ از بین می رفتند یا بیماری هایی ازجمله وبا و طاعون جان انسان ها را می گرفتند. در این گذار از بیماری های واگیر به بیماری های غیرواگیر رسیدیم و اکنون رتبه اول مرگ ومیر در ایران ناشی از بیماری های قلبی – عروقی و حوادث ترافیکی است که تحت تأثیر سبک زندگی قرار دارد.
همچنین بیماری های زمینه ای ازجمله دیابت و فشارخون همراه با کم تحرکی و چاقی در حال گرفتن جان جوان ترهاست یا باعث می شود که میانسالی و سالمندی خوبی را تجربه نکنند. نکته مهم این است که سبک زندگی در ابعاد مختلف باید به گونه ای برنامه ریزی شود که منجر به سالمندی فعال و پویا باشد. این موارد شامل خودمراقبتی، تغذیه، اصول خواب و بیداری، محیط زندگی، محیط زیست و حتی مسائل مرتبط با سلامت روان هستند.

عبور از غیرواگیر به سالمندی
گذار سوم هم عبور از بیماری های غیرواگیر به سالمندی جمعیت است؛ یعنی ما هم بیماری های غیرواگیر را داریم و هم سالمندی جمعیت رقم می خورد که بخش زیادی از آنها سبک زندگی سالم نداشته و نخواهند داشت. این افراد عمدتا دچار دیابت، فشارخون، سکته های قلبی و مغزی هستند. این بیماری ها حتی باعث مرگ آنها هم نمی شود اما در آینده منجر به زمینگیرشدن و سالمندی سخت آنان می شود چون هم سالمند هستند و هم بیماری دارند. مسئله مهم اینجاست که ممکن است ما نیروی کار و جوان جایگزین هم نداشته باشیم و افراد برای مراقبت و نگهداری از این بیماران به تعداد کافی نیستند یا اصلا وجود ندارند. گذار سوم یکی از مهم ترین چالش های آینده کشور خواهد بود اگر امروز برای حفظ و جوانی جمعیت کاری نکنیم.

فاکتورهای آسیب زا برای سلامت
با وجود تمام این گذارها، مشکل اصلی این است که ما در حال حاضر جمعیت میانسالی داریم که با توجه به زندگی شهرنشینی، پشت میزنشینی، کم تحرکی، سطح رفاهی نسبتا متوسط به بالا(به عنوان مثال برای تمام ترددها و حتی مسافت های کوتاه از خودرو استفاده می شود) و… سبک زندگی مناسبی ندارند. این مسئله نه تنها مختص بزرگسالان که به نسل کودک و نوجوان هم منتقل شده است. کودکان در دهه های 50 و 60 پیاده به مدرسه می رفتند اما اکنون بچه ها با سرویس تردد می کنند و حداقل تحرک را دارند. حیاط مدارس هم کوچک است و امکان بازی و دویدن برای آنها فراهم نیست. در خانه هم به دلیل فضای آپارتمان نشینی امکان بازی و تحرک برای کودکان فراهم نیست. این مسئله درباره جوانان و میانسالان هم وجود دارد و نکته مهم اینکه افراد در خورد و خوراک روزانه هم کالری زیادی دریافت می کنند یا رژیم غذایی مناسبی ندارند. در گذشته ایرانی ها بعد از 40 تا 50سالگی دچار چاقی می شدند اما اکنون معضل چاقی و اضافه وزن حتی به سنین جوانی و کودکی هم رسیده است. البته اقدامات خوبی برای اطلاع رسانی به این افراد انجام شده، اما همچنان سطح سواد عمومی جای کار دارد و باید ارتقا پیدا کند.

از سالمندی غفلت کرده ایم
غفلت از چند حوزه جمعیتی ازجمله مشکلات مهمی است که با آن مواجهیم. طی سال های گذشته از جوانی جمعیت غفلت کرده ایم و اکنون همه کشور بسیج شده اند و تلاش می کنند که این عقب ماندگی جبران شود. در بحث سالمندی هم این غفلت وجود داشته است. در حال حاضر ایران حدود 10میلیون سالمند دارد اما این عدد با افزوده شدن متولدان دهه های 50 و 60 طی چند سال آینده به بیش از 25میلیون نفر خواهد رسید و باید مورد توجه قرار بگیرد. البته بیش از یک دهه است که شورای ملی سالمندان در کشور داریم که باید در حوزه بهداشت، کرامت سالمندی، بیمه و بیمه های تکمیلی، استفاده از دانش و تجربه سالمندان و… تدبیر کند. این شورا زیرمجموعه وزارت رفاه است اما فعال نیست و باید جدی تر به آن نگاه شود. حتی اگر در کشور دغدغه جوانی جمعیت هم نداشتیم باید برای سالمندی افراد و حفظ کرامت آنها درست تدبیر کنیم. البته در وزارت بهداشت اداره سلامت سالمندان داریم، اما سالمندی چون مقطعی از گروه های سنی و زمانی است که نیازهای بهداشتی، درمانی، روانی، عاطفی و روان شناختی سالمندان زیادتر می شود باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

تنهایی؛  چالش اصلی سالمندی
خیلی ها تصور می کنند که چالش اصلی دوره سالمندی، خدمات بهداشتی و درمان است؛ درحالی که تنهایی اهمیت بیشتری دارد؛ یعنی سالمندان در دوران پیری کسی را ندارند که تعاملات شان را ادامه دهند؛ به همین دلیل در کشوری مثل کانادا هر سالمند مسئولیت یک کودک در مدرسه را می پذیرد تا از تنهایی دربیاید. خبر بد در این باره از کشور ژاپن شنیده می شود که سالمندان شان به قدری تنها هستند که در منزل فوت می کنند و چند روز بعد، ممکن است شهرداری متوجه شود شخصی در آن منزل فوت کرده است. اینها پدیده های اجتماعی درهم تنیده هستند که باید به آن توجه شود. شورای ملی سالمندان هم باید به این مسئله ورود جدی داشته باشد و خودمان هم حداقل تدبیری بیندیشیم که در زمان سالمندیمان به عنوان مدیران فعلی کشور، بتوانیم از این تدابیر بهره مند شویم.

غیرواگیرها راجدی بگیرید
به جز آنچه درباره اهمیت سالمندی گفته شد، موضوع مهم تر سبک زندگی، تغذیه و فعالیت فیزیکی در دوره های پیش از سالمندی است. دوره میانسالی باید به گونه ای تنظیم شود که بهره آن را در سالمندی ببریم. اگر از همین الان به فکر بیماری های غیرواگیر به ویژه دیابت و فشارخون نباشیم، قطعا در آینده با مشکلات زیادی مواجه خواهیم بود. اصل مهم عدم ابتلا به این بیماری هاست اما اگر ابتلا وجود داشت، باید تشخیص به موقع داده شود و با درمان و مدیریت بیماری، آسیب ها حداقلی شوند. اما بی توجهی و بی اطلاعی به فشارخون و دیابت قطعا شخص را در آینده و دوران سالمندی با عوارض و مشکلات متعددی مواجه می کند.

فعال بمانید
یک توصیه جدی در سبک زندگی، حفظ تحرک و فعالیت فیزیکی است، حتی اگر به پیاده روی کوتاه یک ربع تا 20دقیقه روزانه منتهی شود. این پیاده روی همراه با افزایش ضربان قلب می تواند باعث دفع سموم هم بشود. در منازل و آپارتمان ها هم تجهیزات ورزشی ازجمله تردمیل می تواند شرایط پیاده روی سبک را برای افراد ایجاد کند. علاوه بر این در سبک مصرف مواد غذایی هم باید توجه شود که خوراکی هایی با کالری بالا، چرب و پرنمک کمتر مصرف شود و بیشترین اولویت ها مصرف میوه و سبزیجات باشد. در این زمینه آموزه های طب ایرانی هم در دسترس است و متخصصان این حوزه توصیه های ویژه ای در تنظیم خواب، خوراک، ورزش و… دارند.

خوابتان را تنظیم کنید
در زندگی شهرنشینی امروزه افراد به ویژه گروه های سنی میانسال و جوانان خواب خوبی ندارند. آنها به دلیل استفاده از تکنولوژی و امکانات رفاهی تا ساعت های زیادی از نیمه شب بیدارند. این افراد اگر کارمند باشند، صبح ها با رخوت و سستی بیدار می شوند و در غیراین صورت تا ساعات زیادی از روز می خوابند. این شکل از زندگی و نداشتن خواب مناسب خطر بیماری های قلبی – عروقی را به شدت افزایش می دهد. درحالی که تنظیم خواب دستورالعمل بسیار ساده ای دارد که با رعایت آنها می توان به سلامت جسم کمک کرد و سالمندی فعال و پویا داشت. البته بهتر است این آموزش ها از کودکی آغاز شود که با افزایش سن در افراد نهادینه شده باشد.

سلامت روان هم مهم است
علاوه بر توجه به سلامت جسم، سلامت روان هم در دوره میانسالی اهمیت زیادی دارد. طب ایرانی با عنوان اعراض نفسانی آن را مطرح می کند که حتی یک غم و شادی هم بر فیزیک بدن تأثیر می گذارد. در طب نوین هم این موضوع تأیید می شود؛ یعنی بسیاری از بیماری ها در حوزه پزشکی که تابلوهای جسمی دارند، منشاء روانی دارند. به عنوان مثال فرد مشکل زخم معده دارد اما این آسیب در عضو معده نیست بلکه زخم معده استرسی ایجاد شده است؛ یعنی ترشح اسید معده بر اثر استرس افزایش پیدا می کند. باید گروه های سنی مختلف به ویژه میانسالان مهارت های مختلف را یاد بگیرند. در تعابیر دینی، جهان پس از مرگ و خلقت و خداوند موجب آرامش هستند. مطالعات هم نشان داده که اعتقاد به آموزه های دینی و مذهبی آرامش بخش است. از سوی دیگر افراد باید مهارت های مختلف مواجهه با مشکلات، کنترل خشم، اضطراب و… را آموخته باشند. بسیاری از توصیه های روانشناختی ازجمله همزیستی مسالمت آمیز، عشق و محبت ورزیدن و… هم می تواند در آرامش روان تأثیر بگذارد. خصلت های بد ازجمله دروغگویی، بدخواهی و حسادت هم می تواند منجر به عوارض جسمی و روانی شود و باید از آنها دوری کرد.

خوش خلق باشید
دوره سالمندی همانند کودکی، دوره نیاز و وابستگی دوباره انسان هاست. خلق وخوی خوش می تواند منجر به برآورده شدن این نیاز در سالمندان شود؛ چون حتی کودکان هم به سوی کسی می روند که خوش اخلاق تر باشد. افراد باید پیش از رسیدن به پیری برای داشتن چنین خصیصه ای روی خودشان کار کنند. این سرمایه ای است که در میانسالی و جوانی رقم می خورد و در سالمندی به کار می آید.
انتهای پیام