دستگاه داکت اسپلیت چیست و ۴ عیب مهم آن کدام است و چه مزایایی دارد؟
در پاسخ به سوال داکت اسپلیت چیست به طور ساده می توان گفت که داکت اسپلیت در واقع همان اسپلیت (کولر گازی) است و با این تفاوت که در کولر گازی ، یونیت داخلی به صورت دیواری یا سقفی روکار اجرا می شود ولی یونیت داخلی (یا هواساز) داکت اسپلیت به صورت توکار و درون سقف کاذب (یا قسمتی از سقف مثل راهرو یا ورودی اتاق ها) نصب می شود و سپس با کانال کشی به اتاق ها یا قسمت های مختلف یک واحد از یک ساختمان متصل شده و هوای تازه را بعد از فیلتر کردن و تنظیم دما در آنها توزیع می کند.
در ادامه برای اینکه بدانید داکت اسپلیت سقفی چه مزایایی دارد و ۴ عیب مهم آن کدام است، توصیه می کنیم که به نحوه چینش قطعات تشکیل دهنده آن (مطابق شکل زیر) و نحوه توزیع هوا با کانال دقت کنید زیرا این دستگاه یک سیستم کانال دار محسوب شده و عیب ها و مزایایی که دارد به سیستم های تهویه کانال دار مربوط می شود.
گرمایش داکت اسپلیت ها:
البته داکت اسپلیت ال جی تنها در سیکل سرمایش مشابه کولر گازی عمل می کند و در سیکل گرمایش کاملا با آن متفاوت است. به طوری که در یونیت داخلی آن ، کویل آب گرم وجود دارد که در فصل زمستان ، آب گرمی که توسط پکیج یا موتورخانه ایجاد می شود ، درون کویل ها جریان می یابد و کویل را گرم می کند و با چرخش فن یونیت داخلی و در نتیجه برخورد هوا با سطح گرم کویل ، هوا گرم می شود و دیگر مانند کولر گازی از سیکل تبرید تراکمی (انرژی برق و کمپرسور) در گرمایش استفاده نمی شود و عملا یونیت خارجی دستگاه داکت اسپلیت در زمستان خاموش می شود.
اگر دقت کرده باشید در کولرهای گازی می توان در فصل زمستان از دستگاه گرما گرفت ولی به خاطر مصرف برق معمولا چنین کاری کمتر انجام می شود ولی در دستگاه داکت اسپلیت دیگر نیاز نیست که کمپرسور برای گرمایش روشن شود و فقط کافی است که آبگرم پکیج یا موتورخانه را به آن متصل کنیم. این یکی از مزایایی است که دستگاه داکت اسپلیت دارد.
انواع ، ظرفیت و نصب آن :
امروزه انواع داکت اسپلیت های اینورتر (دور متغیر) و معمولی (دور ثابت) و نیز تک فاز و سه فاز به بازار عرضه شده است. ظرفیت سرمایش و گرمایش داکت اسپلیت نسبت به اسپلیت (کولر گازی) بیشتر است و فضاهای بزرگتری را می توان با آن تهویه نمود.
با توجه به گوناگونی طرح های ارائه شده در کانال ها و یونیت های داخلی ، می توان آن را در ساختمان هایی با ارتفاع کم سقف کاذب نیز نصب نمود. برای نصب یونیت داخلی داکت اسپلیت لزومی ندارد که کل ساختمان با سقف کاذب پوشیده شود بلکه در قسمتی از سقف (معمولا در راهروها و ورودی ها) ، با ارتفاع ۲۵ سانتی متر نیز نصب می شود. تا اینجا تا حدود زیادی به پاسخ سوال داکت اسپلیت چیست رسیده ایم و در ادامه می خواهیم که به ۴ عیب مهم آن بپردازیم و همچنین اینکه این دستگاه چه مزایایی دارد را بررسی کنیم.
۴ مورد از معایب مهم و درد سرساز داکت اسپلیت ها
۴ عیب مهم این سیستم عبارتند از :
۱ . عدم منطقه بندی نمودن فضای داخل در دستگاه داکت اسپلیت
منظور از منطقه بندی نمودن ، کنترل دمای اتاق ها و سالن ها به طور مستقل و جداگانه است که چندین اتاق متصل به یک داکت اسپلیت ، نمی توانند دمای مستقل و جداگانه داشته باشند و همه آنها هم دما خواهند بود و همزمان سرد یا گرم می شوند. بنابرین در هر نوع ساختمانی که به کنترل جداگانه و مستقل دما در اتاق ها و سالن های آن نیاز است ، به جای داکت اسپلیت ، سیستم مینی چیلر و فن کویل و یا استفاده از دستگاه های دیگر توصیه می شود.
برای مثال در یک واحد مسکونی اگر در اتاق کودک به دمای ۲۲ درجه سانتی گراد (۷۱ درجه فارنهایت) ، در سالن به دمای ۱۹ درجه (۶۶ درجه فارنهایت) و در اتاق یک فرد جوان به دمای ۱۷ درجه (۶۳ درجه فارنهایت) نیاز باشد، دمای هوای خروجی از هر فن کویل را می توان به شکل مستقل از سایر فن کویل ها تنظیم نمود ولی در داکت اسپلیت اینگونه نیست و چون همه اتاق ها و سالن ها به یک یونیت سقفی و با کانال کشی وصل هستند ، همه یک دمای برابر خواهند داشت. بنابرین اولین مورد از ۴ عیب مهم دستگاه اسپلیت همین مسئله است که کاربرد آن را محدود می کند. معمولا بهتر است از این سیستم فقط در جاهایی استفاده شود که کل فضای تهویه شونده یک تکه بوده و بخواهیم کل فضا با یک دما تهویه شود و از مزایایی که این سیستم ایجاد می کند (که در ادامه خواهیم گفت) بتوان بهره مناسب را برد.
راه حل کنترل دما :
البته یک راه برای کنترل مقدار هوای ورودی به هر اتاق و در نتیجه تنظیم دمای آن وجود دارد و آن راه این است که به جای استفاده از دریچه های ثابت ورودی هوا در هر اتاق یا سالن ، از دریچه های موتور دار یا به اصلاح دریچه های ترموستاتیکی (دمپر) استفاده شود و هر دریچه به یک ترموستات نصب شده در هر اتاق متصل گردد و با فرمان ترموستات ، مقدار باز بودن دریچه و در نتیجه مقدار هوای سرد یا گرم ورودی به هر اتاق کنترل شود. با کنترل مقدار هوا ، دمای هوای آن اتاق یا سالن نیز نسبت به اتاق های دیگر از نظر مقدار سردی و گرمی قابل کنترل خواهد بود. بنابرین در سیستم داکت اسپلیت هم می توان بر مقدار هوا و دمای هر بخش کنترل داشت به شرطی که از دریچه های ترموستاتیکی استفاده کرد و هزینه نصب آنها را نیز در نظر گرفت.
بنابراین ۲ عیب مهمی که با انجام این کار در سیستم ایجاد می شود عبارتند از افزایش هزینه اجرای آن و عدم ورود هوا به مقدار کافی به هر اتاق یا سالن. به این مسئله توجه کنید که مثلا وقتی دستگاه در حالت سرمایشی کار می کند، برای افزایش دمای یک اتاق نسبت به سایر اتاق ها، دمپر مربوط به آن اتاق باید حجم هوای خنک ورودی به آن اتاق را کاهش دهد که در نتیجه با مشکل کمبود هوا در آن اتاق مواجه خواهیم شد. در ضمن همانطور که گفتیم با اضافه شدن دمپرها به سیستم، قیمت تمام شده افزایش یافته و به جای آن می توان از سیستم های دیگری مثل چیلر و فن کویل بهره برد.
۲ . مصرف برق بالاتر نسبت به سیستم های دیگر
همانطور که توضیح داده شد در این سیستم کل فضای داخل با هم و به یک میزان تهویه می شود و برای مثال اگر فقط یک فرد در اتاق خود به تهویه نیاز داشته باشد ، کل اتاق ها و سالن های دیگر متصل به آن سیستم ، تهویه خواهند شد و این طبیعی است که انرژی زیادی به هدر رفته و مصرف برق سیستم افزایش می یابد. بنابرین هزینه های جاری استفاده از این سیستم درد سرساز خواهد شد. بنابرین دومین مورد از ۴ عیب مهم دستگاه داکت اسپلیت این مورد است و به همین خاطر توصیه می شود که از آن فقط در اماکنی استفاده شود که تقریبا در بیشتر ساعات، تمام افراد به طور همزمان در آنجا حضور دارند.
راه حل های کاهش مصرف :
۱ . با نصب یک ترموستات در هر اتاق و نیز نصب دریچه های ترموستاتیکی که با فرمان ترموستات به طور اتوماتیک باز و بست می شوند تا مقدار هوای ورودی به هر اتاق با توجه به نیاز کاهش یا افزایش یابد ، می توان ضمن کنترل دمای هر اتاق به طور مجزا، از ارسال هوای سرد یا گرم به اتاقی که به تهویه نیاز ندارد ، جلوگیری کرد و در نتیجه در مصرف انرژی صرفه جویی نمود و بدین ترتیب مصرف برق آن در مقایسه با سیستم های دیگری چون مینی چیلر و فن کویل به یک تعادل می رسد.
۲ . استفاده از داکت اسپلیت اینورتر و کنترل هوشمند و متناسب با نیاز کمپرسور آن (البته این مورد به طور مستقیم نمی تواند در جلوگیری از اتلاف انرژی ناشی از عدم حضور افراد در اتاق ها اثری داشته باشد و فقط با اینورتر می توان دور کمپرسور را متغیر نمود تا دستگاه همواره با حداکثر دور کار کند)
۳ . میزان صدای سیستم داکت اسپلیت
با توجه به اینکه یونیت داخلی در سقف کاذب جاسازی شده است و از فن بزرگی در آن برای رساندن هوا به همه اتاق ها و سالن ها استفاده می شود و از طرفی هوا از کانال های متعدد عبور می کند ، صدای کارکرد فن یونیت داخلی به فضای داخل منتقل می گردد.
راه حل های کاهش صدا :
۱ . عدم نصب یونیت داخلی در ورودی اتاق نشیمن یا اتاق خواب ها و نصب آن در بالای سقف کاذب ورودی ها و راهروها.
۲ . استفاده از دو یا چند دستگاه به جای یک دستگاه با ظرفیت بالا برای اماکن بزرگ (برای مثال به جای استفاده از دستگاه ۶ تن تبرید برای کل واحد می توان از دو دستگاه ۳ تن تبریدی استفاده نمود. هر تن تبرید برابر ۱۲۰۰۰ BTU/h است.)
۳ . تعبیه دریچه مکش یا دریچه بازگشت هوا در محل مناسب و استفاده از کانال های انعطاف پذیر عایق کاری شده (هم از نظر صوتی و هم حرارتی) و به طور کلی نصب آن توسط افراد با تجربه و به شکل اصولی و مهندسی شده (در شکل زیر نمونه ای از کانال های انعطاف پذیر که امروزه استفاده می شود ، نشان داده شده است.)
۴ . خرید دستگاه های با برند معتبر ایرانی یا خارجی که اجزای داخلی آنها مانند فن و الکترو موتور متصل به فن از نوع کم صدا یا به اصلاح فوق کم صدا (سوپر سایلنت Super Silent) باشد.
۵ . استفاده از داکت اسپلیت اینورتر
۶ . انتقال شیر انبساط دستگاه از پشت یونیت داخلی و قرار دادن آن در یونیت بیرون از ساختمان در نسل های جدید داکت اسپلیت ها (با این کار صدای عبور گاز مبرد از شیر انبساط شنیده نمی شود و برای جلوگیری از اتلاف انرژی در مسیر لوله ها ، از عایق های حرارتی مناسب بر روی لوله های مسی استفاده می شود.)
۴ . حداکثر فضای قابل پوشش برای تهویه
چنانچه از این سیستم در ساختمانی چند طبقه استفاده شود و حجم فضایی که قرار است توسط آن تهویه شود زیاد باشد باید همانند اسپلیت از چندین دستگاه و چندین سری لوله کشی بین یونیت های داخلی (داخل ساختمان) و خارجی (خارج از ساختمان) استفاده شود. در ضمن چون بین یونیت خارجی و داخلی لوله کشی از نوع مسی است و گاز فریون (مبرد) بین یونیت ها در جریان است ، نمی توان یونیت خارج از ساختمان را نسبت به یونیت داخل ساختمان از یک متراژ مشخص دورتر نصب نمود.
دلیل این امر آنست که گاز مبرد در لوله های طویل دچار افت فشار زیاد شده و راندمان سیستم کم می شود و به همین علت معمولا یونیت خارج از ساختمان را (همانند کولر گازی) در تراس نصب می کنند و ممکن است در معرض دید قرار گرفتن دستگاه به زیبایی ساختمان لطمه بزند. برای مثال در شکل زیر دو ساختمانی که کندانسینگ یونیت های اسپلیت و داکت اسپلیت در نمای آنها نصب شده و جلوه زشتی ایجاد می کند را مشاهده می کنید.
این در حالی است که در سیستم های مرکزی دیگر مانند مینی چیلر و فن کویل یا چیلر و فن کویل ، گاز مبرد به یونیت های داخل ساختمان ارسال نمی شود بلکه این آب سرد و گرم است که توسط چیلر یا مینی چیلر (تولید کننده آب سرد) و پکیج یا بویلر (تولید کننده آب گرم) و پمپ به فن کویل های درون ساختمان پمپاژ می شود و محدودیتی در حداکثر طول لوله کشی آن وجود ندارد و می توان به راحتی آن را بر روی بام و یا فضایی دورتر از ساختمان نصب نمود.
راه حل نصب یونیت خارجی بر روی بام :
بنابرین امکان نصب یونیت های خارجی (کندانسینگ یونیت) بر روی بام و عدم افت راندمان بایستی بررسی شده و نیز هزینه های لوله کشی مسی بایستی متناسب با ابعاد ساختمان اندازه گیری شود. در شکل زیر نمونه هایی از کاربرد یونیت های بیرونی که بر روی بام نصب شده ، نشان داده شده است. بنابرین ۴ عیب مهم سیستم داکت اسپلیت را بررسی کردیم و در ادامه به مزایایی که این سیستم سبب می شود اشاره خواهیم کرد.