نکات مهم سفر برای کودکان: ماجراجویی های کوچک خاطرات بزرگ
یادم می آید اولین باری که تصمیم گرفتیم با دختر سه ساله ام نفس به یک سفر جاده ای طولانی برویم موجی از هیجان و البته کمی دلهره وجودم را فرا گرفت. تصویری از خنده های ریزش در صندلی عقب ماشین چشم های گرد شده اش از دیدن مناظر جدید و سوال های بی پایانش قلبم را گرم می کرد. اما همزمان صدای نازک نگرانی در گوشم زمزمه می کرد : «اگر خسته بشه چی؟» «اگر مریض بشه؟» «اگر غذا نخوره؟»… حتماً شما هم این حس دوگانه را تجربه کرده اید این ترکیب شیرین از اشتیاق به ساختن خاطرات ماندگار و ترس از چالش های پیش رو. اما بگذارید همین اول کار خیالتان را راحت کنم : سفر با کودکان با تمام پیچیدگی هایش یکی از ارزشمندترین هدیه هایی است که می توانید به آن ها و البته به خودتان بدهید.
سفر کلاس درسی بی دیوار است. جایی که بچه ها لمس می کنند می بویند می چشند و با تمام وجودشان دنیا را کشف می کنند. آن ها انعطاف پذیری را یاد می گیرند با تفاوت ها آشناتر می شوند و افق دیدشان وسیع تر می شود. شاید همیشه آسان نباشد شاید گاهی مجبور شوید برنامه ها را تغییر دهید یا با یک بدقلقی غیرمنتظره کنار بیایید اما باور کنید برق شادی و کنجکاوی در چشمان کودکتان وقتی با پدیده ای نو روبرو می شود تمام خستگی ها را می شوید و می برد.
فصل اول : پیش به سوی برنامه ریزی – نقشه ی گنج ماجراجویی!
همه چیز از برنامه ریزی دقیق شروع می شود اما نه یک برنامه ریزی خشک و نظامی! بلکه یک برنامه ریزی منعطف و کودک محور.
۱. مقصد کجاست؟ سرزمینی برای کاشفان کوچک :
اولین قدم انتخاب مقصد مناسب است. به این فکر کنید که چه چیزی برای کودکتان جذاب تر است؟ ساحل و شن بازی؟ کوه و طبیعت؟ یک شهر تاریخی با قصه هایش؟ یا شاید یک پارک تفریحی هیجان انگیز؟
- فاصله و مسیر : سفرهای خیلی طولانی مخصوصاً برای بچه های کوچک تر می تواند خسته کننده باشد. اگر اولین تجربه تان است شاید بهتر باشد با مقاصد نزدیک تر شروع کنید.
- امکانات مقصد : آیا مقصدتان امکانات مناسب برای کودکان دارد؟ (مثلاً پارک بازی رستوران هایی با منوی کودک هتل های خانوادگی). در مورد شرایط بهداشتی و ایمنی مقصد هم تحقیق کنید.
- آب و هوا : آب و هوای خیلی گرم یا خیلی سرد می تواند برای بچه ها آزاردهنده باشد. مقصدی با آب و هوای معتدل انتخاب کنید یا برای شرایط آب و هوایی خاص کاملاً مجهز باشید.
- مشارکت کودک : اگر فرزندتان به سنی رسیده که می تواند نظر بدهد حتماً او را در انتخاب مقصد مشارکت دهید. از او بپرسید دوست دارد چه چیزهایی ببیند یا چه کارهایی انجام دهد. این کار هم هیجان او را بیشتر می کند و هم حس مسئولیت پذیری اش را تقویت می کند. می توانید با هم عکس ها و فیلم هایی از مقاصد مختلف ببینید و تصمیم بگیرید.
- اقامتگاه مناسب که میتواند ویلا یا آپارتمان یا هتل باشد برای رزرو ویلا و آپارتمان های مناسب میتوانید از سایت های آنلاین مانند میهمان شو جاباما شب بررسی کنید که چه امکاناتی برای کودکان دارند و یا اینکه مناسب هستند یا نه.
۲. چمدان بندی هوشمندانه : هنرِ «همه چیز لازمه ولی سبک سفر کن!»
بستن چمدان برای سفر با کودک خودش یک هنر است! باید تمام وسایل ضروری را بردارید اما بارتان هم آنقدر سنگین نشود که حرکت کردن سخت باشد.
- لیست لیست لیست! قبل از شروع یک چک لیست کامل از وسایل مورد نیاز تهیه کنید. این کار از فراموشی جلوگیری می کند. (در ادامه یک چک لیست پیشنهادی خواهیم داشت).
- لباس های لایه لایه و اضافه : لباس های راحت و نخی بهترین گزینه هستند. اصل لباس پوشیدن لایه لایه را رعایت کنید تا بتوانید با تغییر دما لباس کودک را کم و زیاد کنید. حتماً چند دست لباس اضافه بردارید؛ بچه ها استاد کثیف کردن لباس در غیرمنتظره ترین لحظات هستند! جوراب اضافه کفش راحت (و شاید یک جفت اضافه) کلاه آفتاب گیر یا گرم (بسته به فصل) و لباس خواب همیشگی اش را فراموش نکنید.
- بهداشت و درمان در سفر : این بخش حیاتی است!
- داروهای ضروری : تمام داروهایی که کودکتان به طور مرتب مصرف می کند را به مقدار کافی همراه داشته باشید. یک جعبه کمک های اولیه کوچک مخصوص کودک شامل تب سنج دیجیتالی داروی ضد تب و درد (استامینوفن یا ایبوپروفن مخصوص کودکان) داروی ضد حساسیت پماد سوختگی محلول ضدعفونی کننده چسب زخم گاز استریل و باند ضروری است. قبل از سفر با پزشک کودکتان مشورت کنید و داروهای بدون نسخه مناسب را هم شناسایی کنید.
- لوازم بهداشتی : پوشک (به تعداد کافی برای مسیر و یکی دو روز اول مقصد یا اگر دسترسی به فروشگاه سخت است برای کل سفر – حدوداً هر ۳ ساعت یک پوشک) دستمال مرطوب (نجات دهنده همیشگی!) دستمال خشک کن زیرانداز تعویض کیسه زباله (برای پوشک های کثیف) شامپو و صابون بچه کرم ضد آفتاب مخصوص کودک (حتی در هوای ابری) کرم مرطوب کننده مسواک و خمیردندان (اگر سنش مناسب است) شانه و ناخن گیر.
- خوراکی های نجات بخش : میان وعده های سالم و مورد علاقه کودک مثل میوه خشک بیسکوییت مادر پوره میوه غلات خشک و آب فراوان را دم دست داشته باشید. این ها در لحظات گرسنگی ناگهانی یا بی قراری معجزه می کنند!
- همراهان همیشگی : اسباب بازی محبوب پتو یا عروسک خواب کتاب داستان مورد علاقه اش را حتماً بردارید. این وسایل آشنا به او احساس امنیت می دهند مخصوصاً در محیط جدید.
- مدارک : شناسنامه یا پاسپورت کودک کارت بیمه و اطلاعات تماس خودتان و یک فرد دیگر در مواقع اضطراری را در جایی امن و در دسترس قرار دهید. نوشتن نام و شماره تماس خودتان روی یک کارت کوچک و گذاشتن آن در جیب لباس کودک هم فکر خوبی است.
- کالسکه یا آغوشی؟ بسته به سن کودک مقصد و نوع فعالیت هایتان تصمیم بگیرید. کالسکه سبک و تاشو (عصایی یا مسافرتی) برای گشت وگذار شهری عالی است. آغوشی برای مسیرهای ناهموار طبیعت گردی یا وقتی می خواهید دستانتان آزاد باشد کاربردی تر است. گاهی داشتن هر دو می تواند مفید باشد.
۳. آماده سازی روحی کاشف کوچک :
قبل از سفر با هیجان درباره مقصد و کارهایی که قرار است انجام دهید با کودکتان صحبت کنید. عکس و فیلم نشانش دهید. کتاب هایی درباره سفر یا مقصدتان بخوانید. به او بگویید که ممکن است گاهی خسته شود یا لازم باشد کمی صبور باشد. این کار انتظارات او را مدیریت می کند و او را برای ماجراجویی پیش رو آماده تر می سازد.
فصل دوم : در مسیر – جاده ها قصه گو می شوند!
بخش مهمی از سفر خودِ مسیر است؛ چه با ماشین شخصی چه هواپیما یا قطار. چگونه این مسیر را برای بچه ها جذاب و قابل تحمل کنیم؟
۱. سفر جاده ای با ماشین :
- صندلی ایمنی اولویت اول : صندلی ماشین مناسب سن و وزن کودک حیاتی است. از نصب صحیح و ایمن آن مطمئن شوید. این نه تنها برای ایمنی بلکه برای راحتی کودک هم مهم است.
- توقف های منظم : بچه ها نمی توانند ساعت ها یک جا بنشینند. هر دو تا سه ساعت یک بار توقف کنید. اجازه دهید کودک کمی بدود بازی کند و هوای تازه بخورد. این توقف ها را بخشی از سفر ببینید نه وقفه ای در آن. شاید یک پارک کوچک بین راهی یا یک منظره زیبا خودش تبدیل به یک خاطره شود.
- سرگرمی های داخل ماشین :
- موسیقی و قصه صوتی : آهنگ های شاد کودکانه یا کتاب های صوتی جذاب می توانند ساعت ها کودک را سرگرم کنند.
- بازی های جاده ای : بازی هایی مثل «من چی می بینم؟» (با رنگ یا حرف اول کلمه) «حدس بزن حیوان» «پلاک خوانی» یا «اسم فامیل شفاهی» را امتحان کنید.
- کتاب و دفتر نقاشی : کتاب های مورد علاقه اش دفتر نقاشی و مدادرنگی (ترجیحاً مداد شمعی که نوکش نشکند و کثیف کاری کمتری داشته باشد) را دم دست بگذارید.
- کیف شادی : یک کیف کوچک پر از اسباب بازی های کوچک و جدید یا برچسب های جذاب آماده کنید و در لحظات بی قراری به او بدهید.
- میان وعده های در دسترس : خوراکی ها و نوشیدنی ها را جایی بگذارید که به راحتی در دسترس باشند.
- سایه و تهویه : مطمئن شوید نور خورشید مستقیم به کودک نمی تابد (از آفتاب گیر شیشه استفاده کنید) و تهویه ماشین مناسب است.
۲. پرواز با فرشته های کوچک :
- انتخاب پرواز : در صورت امکان پروازهای مستقیم را انتخاب کنید. پروازهای صبح زود معمولاً خلوت تر هستند و احتمال تأخیر کمتری دارند و بچه ها هم ممکن است بخشی از مسیر را بخوابند.
- انتخاب صندلی : سعی کنید صندلی های کنار هم و ترجیحاً کنار پنجره (برای سرگرم شدن با بیرون) یا کنار راهرو (برای رفت وآمد راحت تر) بگیرید. برخی والدین صندلی های ردیف جلو (Bulkhead) را به دلیل فضای بیشتر ترجیح می دهند اما ممکن است دسته صندلی ثابت باشد و نتوانید آن را بالا بزنید تا کودک راحت تر بخوابد.
- قبل از پرواز : اجازه دهید کودک در فرودگاه کمی بازی و تحرک داشته باشد تا انرژی اش تخلیه شود. بسیاری از فرودگاه ها فضای بازی کودک دارند.
- مدیریت فشار گوش : در زمان بلند شدن و فرود هواپیما برای جلوگیری از گوش درد ناشی از تغییر فشار به نوزاد شیر یا پستانک بدهید. کودکان بزرگ تر می توانند آب نبات بمکند آدامس بجوند (اگر سنشان مناسب است) یا آب بنوشند. عمل بلعیدن به باز شدن مجرای گوش کمک می کند.
- سرگرمی های پرواز :
- وسایل الکترونیکی : تبلت یا گوشی با کارتون ها بازی ها و اپلیکیشن های مورد علاقه کودک (که قبلاً دانلود کرده اید) و هدفون مخصوص کودک نجات دهنده هستند. قوانین همیشگی استفاده از وسایل الکترونیکی را در طول پرواز می توانید کمی نادیده بگیرید!
- سورپرایزهای کوچک : چند اسباب بازی کوچک و جدید که قبلاً ندیده را کادوپیچ کنید و در طول پرواز به او بدهید. باز کردن کادو خودش یک سرگرمی است!
- کتاب رنگ آمیزی کاردستی های ساده : کتاب های جدید کتاب های رنگ آمیزی با ماژیک های جادویی (که فقط روی کاغذ مخصوص رنگ می دهند) خمیر بازی کوچک یا برچسب می توانند کودک را مشغول نگه دارند.
- لباس راحت و پتو : لباس راحت به کودک بپوشانید و یک پتوی مسافرتی کوچک یا لباس گرم اضافه همراه داشته باشید چون داخل هواپیما ممکن است سرد شود.
- کمک بگیرید : از درخواست کمک از مهمانداران خجالت نکشید. آن ها به حضور کودکان در پرواز عادت دارند.
فصل سوم : در مقصد – کاوش آغاز می شود!
رسیدید! حالا وقت لذت بردن و کشف کردن است. اما اینجا هم نکاتی وجود دارد که سفر را برای همه شیرین تر می کند.
۱. اقامتگاه دوست دار کودک :
- انتخاب هوشمندانه : به دنبال هتل ها یا اقامتگاه هایی باشید که امکانات مناسب خانواده دارند (Family-friendly). استخر زمین بازی کوچک اتاق های بزرگ تر یا متصل تخت کودک یا پارک بازی (تخت سفری) می توانند تفاوت بزرگی ایجاد کنند. آپارتمان ها یا ویلاهای اجاره ای به دلیل داشتن آشپزخانه و فضای بیشتر گزینه های خوبی هستند.
- ایمنی محل اقامت : به محض ورود محیط را از نظر ایمنی بررسی کنید. پریزهای برق بدون محافظ اشیای شکستنی در دسترس پله ها یا بالکن های ناامن را چک کنید.
۲. برنامه روزانه منعطف :
- زیاده روی نکنید : وسوسه نشوید که در هر روز چندین برنامه فشرده بگنجانید. بچه ها زود خسته می شوند و نیاز به استراحت و بازی آزاد دارند. یک برنامه منعطف با ریتم آرام تر داشته باشید. شاید یک فعالیت اصلی در صبح و یک فعالیت سبک تر در بعدازظهر کافی باشد.
- زمان خواب و چرت : سعی کنید تا حد امکان برنامه خواب کودک را رعایت کنید. خستگی بیش از حد منجر به بدقلقی می شود. اگر کودک عادت به چرت روزانه دارد زمانی را برای آن در برنامه روزانه در نظر بگیرید حتی اگر شده در کالسکه یا ماشین.
- تعادل علایق : برنامه ها را طوری بچینید که هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان جذاب باشد. یک موزه در صبح و یک پارک یا زمین بازی در بعدازظهر می تواند تعادل خوبی ایجاد کند.
۳. ماجراهای غذایی :
- همراه داشتن آشناها : همیشه مقداری از میان وعده ها و غذاهای آشنا و مورد علاقه کودک را همراه داشته باشید مخصوصاً اگر کودک شما بدغذا است.
- تجربه های جدید : کودک را تشویق کنید غذاهای محلی را امتحان کند اما اصرار نکنید. شاید فقط یک قاشق کوچک کافی باشد. به جای تمرکز بر اینکه چقدر خورد روی تجربه جدید تمرکز کنید.
- رستوران های مناسب : رستوران هایی را انتخاب کنید که فضای بازتر یا صندلی کودک داشته باشند و محیطشان برای حضور بچه ها مناسب تر باشد.
۴. سرگرمی های بی پایان :
- طبیعت بهترین زمین بازی : پارک ها سواحل جنگل ها فضاهای عالی برای بازی و تخلیه انرژی کودکان هستند. اجازه دهید آزادانه بدوند کشف کنند و حتی کمی کثیف شوند!
- مشارکت در فعالیت ها : کودکان را در فعالیت ها شریک کنید. مثلاً در پیدا کردن مسیر روی نقشه جمع کردن صدف در ساحل یا حتی عکس گرفتن با یک دوربین کوچک مخصوص کودک.
- زمان های استراحت : در طول روز وقفه های کوتاه برای استراحت و تجدید قوا در نظر بگیرید.
۵. مدیریت لحظات سخت (چون پیش می آید!) :
- حفظ آرامش : وقتی کودک خسته گرسنه یا کلافه است و شروع به بدقلقی می کند اولین قدم حفظ آرامش خودتان است. عصبانیت شما اوضاع را بدتر می کند.
- شناسایی نیاز : سعی کنید علت بی قراری را بفهمید. آیا گرسنه است؟ تشنه است؟ خسته است؟ نیاز به دستشویی دارد؟ یا فقط نیاز به کمی توجه و بغل دارد؟
- منحرف کردن حواس : گاهی تغییر محیط یا منحرف کردن حواس با یک بازی آهنگ یا خوراکی می تواند مؤثر باشد.
- پذیرش و همدلی : به او نشان دهید که احساسش را درک می کنید. جملاتی مثل “می دونم خسته ای” یا “می فهمم که حوصله ات سر رفته” می تواند به آرام شدنش کمک کند.
- کاهش انتظارات : یادتان باشد که آن ها کودک هستند. انتظار نداشته باشید همیشه مثل یک بزرگسال رفتار کنند. صبور باشید.
فصل چهارم : ثبت خاطرات – گنجینه ای برای فردا
سفرها تمام می شوند اما خاطراتشان می ماند.
- عکس و فیلم : لحظات ناب را ثبت کنید اما تمام وقتتان را صرف عکاسی نکنید. گاهی فقط حضور کامل در لحظه و تماشای لذت بردن کودکتان بهترین خاطره است.
- دفترچه سفر : اگر کودکتان بزرگتر است تشویقش کنید یک دفترچه سفر داشته باشد. می تواند در آن نقاشی بکشد بلیط ها یا برگه ها را بچسباند یا چند کلمه ای درباره تجربه هایش بنویسد. این یک یادگاری فوق العاده خواهد شد.
- سوغاتی های معنادار : به جای خرید اسباب بازی های معمولی دنبال سوغاتی های کوچک و معناداری باشید که یادآور آن سفر خاص باشند؛ یک سنگ صاف از ساحل یک کارت پستال یا یک کاردستی محلی کوچک.
نتیجه گیری : سفرهای کوچک درس های بزرگ
سفر با کودکان شبیه باغبانی است؛ نیاز به صبر مراقبت انعطاف پذیری و عشق دارد. شاید گاهی علف های هرزِ خستگی و بی حوصلگی جوانه بزنند اما شکوفه های خنده کنجکاوی و کشف که در وجود کودکتان می روید بی نهایت زیباتر و ارزشمندتر است.
این سفرها فقط برای دیدن مکان های جدید نیستند؛ برای دیدن دنیا از چشم کودکتان برای ساختن پیوندهای عمیق تر برای رشد کردن در کنار هم و برای جمع آوری داستان هایی است که سال ها بعد با لبخند تعریف خواهید کرد. پس چمدان ها را ببندید نگرانی ها را کمی کنار بگذارید و دل به جاده بسپارید. ماجراجویی منتظر شما و کاشفان کوچکتان است!
پرسش و پاسخ های خودمانی :
۱. بهترین سن برای شروع سفر با کودک کی هست؟
راستش را بخواهید هیچ سن “جادویی” وجود ندارد! بعضی ها با نوزاد چند ماهه سفر می کنند بعضی ها صبر می کنند تا کودک کمی بزرگ تر شود. نکته کلیدی آمادگی شما و انعطاف پذیری تان است. سفر با نوزاد زیر یک سال چالش های خاص خودش را دارد (وابستگی کامل نیازهای ویژه وسایل زیاد) اما معمولاً راحت تر می خوابند و جابجایی شان با آغوشی آسان است. کودکان نوپا (۱ تا ۳ سال) کنجکاو و پرانرژی هستند اما ممکن است زود خسته شوند و نیاز به برنامه خواب منظم تری دارند. بچه های بزرگتر (بالای ۳-۴ سال) بهتر می توانند نیازهایشان را بگویند در برنامه ریزی مشارکت کنند و خاطرات سفر را به یاد بسپارند. مهم ترین چیز این است که شما به عنوان والدین احساس راحتی کنید و سفر را متناسب با سن و خلق وخوی کودکتان برنامه ریزی کنید. شاید شروع با سفرهای کوتاه تر و نزدیک تر ایده خوبی باشد تا قلق کار دستتان بیاید.
۲. اگر بچه ام در سفر مریض شد چه کار کنم؟
اول از همه هول نشوید! مریضی در سفر ممکن است پیش بیاید. به همین دلیل همراه داشتن جعبه کمک های اولیه و داروهای ضروری (که قبلاً اشاره شد) و مشورت با پزشک قبل از سفر خیلی مهم است. شماره تماس پزشک کودکتان را همراه داشته باشید. قبل از سفر کمی درباره مراکز درمانی یا پزشکان در مقصد تحقیق کنید (مخصوصاً در سفرهای خارجی). اگر بیماری جدی به نظر می رسد حتماً به پزشک مراجعه کنید. بیمه مسافرتی (به ویژه برای سفرهای خارجی) می تواند هزینه های درمانی غیرمنتظره را پوشش دهد. مهم است که در این شرایط آرامش خودتان را حفظ کنید تا به کودک هم استرس وارد نشود.
۳. چطور می توانیم هزینه های سفر با کودک را مدیریت کنیم؟
سفر با کودک لزوماً نباید خیلی گران باشد. چند راهکار برای مدیریت هزینه ها :
- سفر در فصل های کم گردشگر (Off-season) : معمولاً قیمت پرواز و اقامتگاه ها ارزان تر است و مقصد هم خلوت تر است.
- انتخاب اقامتگاه های مقرون به صرفه : آپارتمان های اجاره ای با آشپزخانه به شما امکان می دهند برخی وعده های غذایی را خودتان آماده کنید که هزینه را خیلی کاهش می دهد. هتل آپارتمان ها یا اقامتگاه های بومگردی هم گزینه های خوبی هستند.
- پخت وپز : اگر امکانش هست صبحانه و برخی وعده های ساده مثل شام را خودتان تهیه کنید.
- استفاده از حمل ونقل عمومی : در بسیاری از شهرها استفاده از اتوبوس یا مترو ارزان تر از تاکسی است.
- پیدا کردن فعالیت های رایگان یا کم هزینه : پارک ها سواحل قدم زدن در محله های قدیمی بازدید از بازارهای محلی یا شرکت در رویدادهای فرهنگی رایگان گزینه های عالی برای سرگرمی بدون هزینه زیاد هستند.
- بسته بندی هوشمندانه : همراه داشتن خوراکی و آب از خرید آن ها با قیمت های بالاتر در مکان های توریستی جلوگیری می کند.
یادتان باشد ارزش سفر به هزینه اش نیست بلکه به تجربه ها و خاطراتی است که می سازید.