دلیل و درمان ریفلاکس

آفتاب نیوز :

به بازگشت غیرعادی اسید معده داخل مری و آزرده شدن مری در اثر آن، بیماری ریفلاکس معده به مری یا اصطلاحا ریفلاکس گفته می شود. ریفکلاس یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش فوقانی است.

دلیل و درمان ریفلاکس
غذایی که می خوریم، از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود. بعد از آن هم نوبت به فرآیند هضم به وسیله اسید و شیره معده می رسد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید معده در مقابل آثار مخرب آن مقاوم شده است، اما دیواره مری دفاع مناسبی در برابر این ساید ندارد.

در حالت طبیعی، دریچه ای به نام «کاردیا» بین مری و معده قرار گرفته که اجازه نمی دهد غذا از مری وارد معده شود، اما از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند. حال اگر این دریچه وظیفه خود را به درستی انجام ندهد یعنی خوب بسته نشود یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده داخل مری بر می گردند.

به بازگشت غیرعادی اسید معده داخل مری و آزرده شدن مری در اثر آن، بیماری ریفلاکس معده به مری یا اصطلاحا ریفلاکس گفته می شود. ریفکلاس یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش فوقانی است. آمار جهانی نشان می دهد حدود ۴۳ درصد از مردم کل دنیا حداقل یک بار در ماه دچار ریفلاکس می شوند.

به همین دلیل این مطلب را به برسی عوامل، علائم و راه های تشخیص و درمان این بیماری اختصاص داده ایم.

جیم پالمر: او سخنگوی کمپین آگاهی بخشی درباره ریفلاکس است و معمولا در بیان خاطرات و لطیفه هایش نیز از علائم و عوارض مشکل سوءهاضمه اش زیاد می گوید. پالمر که ستاره ورزشی بیسبال بالتیمور است، اکنون ۶۷ ساله و مفسر ورزشی است و می گوید هنوز کم و بیش با علایم این بیماری دست به گریبان است.

بیل کلینتون: رییس جمهور سابق امریکا در سال ۲۰۰۴ جراحی بای پس انجام داده و از ۵۸ سالگی اغلب دچار درد قفسه سینه و سوزش سر دل بوده است. بار ها گفته و تقریبا همه می دانند که او عاشق همبرگر و فست فود است و خودش ریفلاکس خود را در رسانه ها معمولا به همین عوامل منتسب می کند.

این خواننده برای غلبه بر علایم ریفلاکس خود دست به تغییر رژیم غذای اش زده و هرگز بعد از ساعت ۹ شب چیزی نمی خورد.

جورج دبلیو بوش: رییس جمهور سابق آمریکا مدت هاست از ریفلاکس رنج می برد. او می گوید با وجود همه درمان ها هنوز هم گهگاه سوزش سر دل دارد. جورج بوش معتقد است ورزش مرتب و دقت در برنامه غذایی اش بسیار به کاهش مشکلش کمک کرده، ولی عادت شدیدی که به قهوه دارد، باعث شده است این مشکل همچنان با او همراه باشد.

تغذیه؛ مهم ترین عامل موثر بر ریفلاکس

مهم ترین عامل ریفلاکس، تغذیه نادرست است. مصرف غذا های پرحجم، سنگین و چرب، زمان ماندگاری غذا در معده را طولانی تر می کند و فشار داخل معده را بالا می برد. در نتیجه احتمال برگشت اسید معده داخل مری بیشتر می شود. چاقی و اضافه وزن نیز باعث می شود اسفنکتر تحتاتی مری عملکرد ضعیفی داشته باشد.

علاوه بر این، غذا های حاوی اسیدسیتریک، تمام مرکبات، مواد غذایی کافئین دار مثل نسکافه و قهوه، ادویه های تند، فلفل، ترشی ها و نوشابه های گازدار همگی محرک مخاط هستند و اسفنکتر تحتانی مری را شل می کنند.

غذاخوردن با عجله، خوب نجویدن غذا، حرف زدن هنگام غذاخوردن و نوشیدن مایعات زیاد هنگام صرف غذا نیز همگی باعث می شوند هوا همراه با غذا، وارد معده شود. این هوای اضافه به صورت آروغ از معده خارج می شود و همراه خود مقداری اسید معده را وارد مری می کند. خوابیدن و فعالیت بدنی سنگین بلافاصله بعد از طرف غذا نیز ریفلاکس را تشدید می کند.

سیگار از دیگر عوامل تشدیدکننده ریفلاکس است. فتق مری نیز می تواند باعث اختلال در عملکرد دریچه کاردیا و پس زدن اسید به بالا شود.

ریفلاکس ممکن است با حمله قلبی اشتباه گرفته شود

میزان PH داخل مری افراد مبتلا به ریفلاکس معمولا زیر ۴ است. این اسید باعث می شود فرد دائما و به خصوص بعد از صرف غذا احساس کند از گلویش اسید بالا می آید یا به اصطلاح ترش می کند.

همچنین ممکن است در ناحیه پشت جناغ یا زیر آن احساس سوزش و در کند. سوزش در ناحیه سینه گاهی آنقدر شدید است که فرد گمان می کند سکته قلبی کرده است، اما در نهایت مشخص می شود مشکل قلبی ندارد. به هر حال در این موارد توصیه می شود فرد حتما ابتدا از نظر اسلامت قلب بررسی شود و بعد در صورت لزوم به متخصص گوارش مراجعه کند.

از دیگر علائم ریفلاکس می توان به حالت تهوع به خصوص هنگام صبح، آروغ زدن های مکرر، احساس گیر کردن لقمه در گلو، ترشح بیش از حد بزاق به خصوص هنگام خواب، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی به دهان اشاره کرد. باید توجه داشت که همه بیماران مبتلا به ریفلاکس دچار حس ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه نمی شوند و ممکن است فقط از سایر علائم شکایت داشته باشند.

علایم ریفلاکس به سوزش سر دل محدود نمی شود

گاهی اوقات ریفلاکس تظاهرات خارج از مری نیز دارد. افراد دارای این علائم معمولا خیلی دیرتر متوجه ریفلاکس خود می شوند، زیرا ابتدا به متخصصان دیگر مراجعه می کنند و پس از آزمایش های متعدد در نهایت به متخصص گوارش ارجاع داده می شوند. از جمله این علائم می توان به درد بین دو کتف اشاره کرد که بیماران اغلب آن را به عنوان درد قلنج می شناسند.

درواقع، از آنجایی که مری در قسمت خلف مدیاستن (میان سینه) قرا رگرفته، تظاهراتش می تواند به قسمت پشت نیز منتقل شود.

علامت دیگر، سرفه های تحریکی یا سرفه های خشک یا تنگی نفس است. در این مواقع بیماران معمولا به متخصصان ریه مراجعه می کنند و تست های تنفسی انجام می دهند، اما بعد متوجه می شوند مشکل ریوی ندارند یا ممکن است آسم خفیف برایشان تشخیص داده شود. با این حال در نهایت دوباره به متخصصان گوارش ارجاع داده می شوند، زیرا ریفلاکس می تواند تشدیدکننده علائم تنفسی باشد.

علامت دیگر ریفلاکس، خشونت و گرفتگی صداست. در این شرایط معمولا بیمار به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه یا به دلیل احساس وجود لقمه در گلو به فوق تخصص غدد مراجعه می کند و از لحاظ تیرویید بررسی می شود، در حالی که مشکل خیلی از این افراد ریفلاکس است. ریفلاکس همچنین می تواند با تظاهراتی مانند پوسیده شدن دندان ها خود را نشان دهد.

درواقع، افرادی که ریفلاکس دارند به علت پس زدن اسید معده داخل دهان بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار می گیرند.

آزمایش ۲۴ ساعته برای تعیین اسیدیته

اگر فرد مدعی باشد که در هفته فقط ۱ تا ۲ بار دچار ترش کردن می شود به این شرح حال بسنده می کنیم و تشخیص را بر ریفلاکس می گذاریم، اما خیلی اوقات پیش می آید که بعد از دریافت دارو، بیمار بهبود پیدا نمی کند. در این مواقع باید ا زروش های تشخیصی دیگر استفاده کنیم که یکی از آن ها PH متری است.

در این روش کاتتر هایی (لوله بسیار نازک، بلند و قابل انعطاف) از طریق بینی وارد فضای مری می شود و در سطوح مختلف مری قرار می گیرد و PH یا اسیدیته مری را طی ۲۴ ساعت اندازه گیری می کند. سپس ارزیابی های لازم انجام می شود و عامل درد و سوزش بیمار مشخص خواهدشد.

عادت های ناسالم غذایی خود را بشناسید و اصلاح کنید

توصیه اول برای پیشگیری و بهبود علائم این بیماری، پرهیز از پرخوری و کاهش حجم وعده های غذایی است. یعنی افراد باید در طول روز ۵ تا ۶ وعده غذای کم حجم بخورند. همچنین هنگام غذا خوردن نباید آب، نوشابه های گازدار و دوغ بنوشند. زیرا هرقدر معده حالت اتساع بیشتری پیدا کند، برگشت اسید نیز بیشتر خواهدبود.

علاوه بر این، باید مصرف چربی، فست فود، پیتزا، سیب زمینی سرخ شده و دیگر غذا های پرچرب، سوخاری شده، ترشیجات، ادویه ها، پیاز خام، سرکه، خیارشور، پیتزا، گوجه فرنگی، سس کچاپ، مرکبات ترش، پرتقال، سیگار، قهوه و شکلات را کاهش دهند.

اگر هم اضافه وزن دارند حتما باید وزنشان را کم کنند. بیماران خیلی اوقات سوال می کنند که آیا پرهیز های غذایی باید برای همیشه رعایت شود یا نه.

در پاسخ باید گفت این پرهیز ها دائمی نیستند بلکه بهتر است تا زمانی که حساسیت مری وجود دارد (در حد یک هفته تا چند ماه) ادامه پیدا کنند. تا بافت مری تسکین یابد و ترمیم شود. آهسته غذاخوردن و جویدن کامل غذا نیز به کاهش علائم ریفلاکس کمک می کند.

۳ ساعت فاصله بین غذا و خواب

افراد مبتلا به ریفلاکس نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز بکشند.

خم شوند یا فالیت های سنگین انجام دهند. بین وعده غذایی و زمان خواب باید ۳ تا ۴ ساعت فاصله باشد. شام نیز باید سبک میل شود و از ساعات ۵ و ۶ عصر به بعد از مصرف نوشیدنی های کافئین دار خودداری شود. زمان خواب نیز بهتر است سر را به صورت شیب دار روی بالش قرار دهند. استفاده از گن، کمربند و لباس تنگ نیز می تواند ریفلاکس را تشدید کند.

درباره ضداسید ها

اگر فرد حدود ۲ بار در ماه دچار برگشت اسید معده و ترش کردن می شود، به اقدام خاصی نیاز ندارد جز اینکه در زمان ریفلاکس از شربت های ضداسید مثل شربت آلومینیوم ام اجی کمک بگیرد و نکته های تغذیه ای را رعایت کند، اما اگر ریفلاکس بیشتر از ۲ بار در ماه اتفاق بیفتد فرد به معاینه ها و مداخلات پزشکی نیاز پیدا می کند.

گاهی اوقات ضرورت دارد برای کاهش اسیدیته معده از قرص هایی مانند امپرازول، لانزوپرازول یا پنتاپرازول تحت نظر پزشک استفاده شود.

بهترین زمان برای مصرف این قرص ها نیم ساعت قبل از صبحانه است. درواقع، اگر دارو هنگام غذاخوردن مصرف شود، تاثیری نخواهدگذاشت. دارو های بلوک کننده رسپتور هیستامین مثل رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین نیز در این زمینه کاربرد دراند و بهتر است شب قبل از خواب استفاده شوند، زیرا در بسیاری از موارد ریفلاکس هنگام شب تشدید می شود.

توجه داشته باشید مصرف خودسرانه دارو برای تسکین درد و سوزش معده توصیه نمی شود بلکه بیمار باید ابتدا توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود دلیل درد ها او ریفلاکس است یا نه.

ریفلاکس مقاوم به درمان

در صورتی که بعد از ۲ هفته مصرف دارو، علائم ریفلاکس باقی بمانند، حتما باید مجددا به پزشک مراجعه شود. اگر هم بیمار تحت درمان با دارو های ضداسید پنتوپرازول یا امپرازول (۲ بار در روز، صبح و شب) باشد و بعد از ۳ ماه علائمش بهبود پیدا نکند، می گوییم مبتلا به ریفلاکس مقاوم به درمان است و باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد.

درواقع، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از بیماران امکان حذف داور برایشان وجود ندارد یعنی اگر یک روز هم دارو را قطع کننده دوباره ترش می کنند.

سازمان جهانی بهداشت مصرف داروی ضداسید برای ۷ سال و شاید بیشتر را (تحت نظارت پزشک) مجاز دانسته است. با این حال مقالات زیادی در حال ارائه شدن هستند که نشان می دهند مصرف طولانی مدت این دارو ها احتمال عفونت های روده، معده و ریه و اسهال گذرا یا پوکی استخوان را به مقدار خفیفی افزایش می دهد، بنابراین لازم است در این مورد با پزشک معالج خود مشورت کنید و فواید و مضرات درمان دارویی را بسنجید.

در پایان باید اشاره کرد جراحی یکی دیگر از راه های درمان ریفلاکس است. البته این روش برای افرادی مناسب است که به دارو های ضداسید جواب می دهند، اما فقط از درمان طولانی مدت با دارو خسته شده اند یا فتقی در پایین مری دارند.

کی باید آندوسکوپی کنیم؟

بیمارانی که برای مدتی طولانی (بیش از ۵ سال) دچار علائم ریفلاکس هستند و همچنین افرادی که همزمان با ریفلاکس دچار کاهش وزن، گیر کردن لقمه در مری، استفراغ یا استفراغ خونی می شوند حتما باید آندوسکوپی انجام دهند.

آندوسکوپی اطلاعات بسیار خوبی در اختیار پزشک قرار می دهد و مشخص می کند آیا بیمار دچار زخم و خراشیدگی در مری شده یا نه، همچنین با کمک آندوسکوپی می توان شدت آسیب به مری را طبقه بندی کرد و براساس آن درمان مناسب را پیش گرفت.

اگر ریفلاکس را درمان نکنیم، چه می شود؟

اگر ریفلاکس تحت درمان قرار نگیرد می تواند ۲ عارضه مهم ایجاد کند؛ یکی از این عوارض «مری بارت» است. در این عارضه، پوشش داخلی قسمت پایین مری دچار تغییر شده و نسبت به اسید معده مقاوم می شود. این حالت می تواند پیش زمینه ای برای سرطان مری در آینده دور باشد، بنابراین حتما باید زخم های پایین مری را جدی گرفت.

بعد از درمان نیز باید مجدد آندوسکوپی انجام شود تا سیر بهبود زخم مشخص شود. البته باید در نظر داشت اگر مری بارت زیر ۳ سانتی متر باشد میزان خطر سرطان برای آن کمتر خواهدبود. در سیر درمان و پاتولوژی نیز اگر مشکلی وجود نداشته باشد به تدریج فاصله بین جلسه های آندوسکوپی طولانی تر می شود.

عارضه دیگر ریفلاکس، «ازوفاژیت» یا التهاب قسمت تحتانی مری است. اگر این التهاب ادامه پیدا کند و تحت درمان قرار نگیرد، مری تنگ می شود. البته این تنگی خوش خیم است و با تنگی های سرطانی تفاوت می کند، بنابراین خیلی اوقات با بالون زدن و روش های درمان آندوسکوپی برطرف می شود.

منبع: سلامتی