میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی؛ کمتر از ۱۲
محمد شریعتمداری با اشاره به اینکه مهمترین مولفه در توسعه، پیشرفت و ساختن ایران، آموزش و پرورش، معلم و مدرسه است اظهار داشت: بررسی شاخص‌های مختلف، مطالعه گزارش‌های معتبر و گفتگو با معلمان، کارشناسان، دانش آموزان و والدین ما را به یک نکته مشترک می‌رساند و آن اینکه وضعیت اموزش و پرورش کشور وضعیت نگران کننده‌ای است، شغل معلمی کم جاذبه شده است، معلمان مشکلات و مطالبات فراوان دارند و کلان وضعیت آموزش و پرورش در پیکره حکومت هم به تعبیر متخصصین این حوزه در مقایسه با سایر دستگاه‌های اجرایی لاغر، نحیف و ضعیف است و خون کافی به ان نمی‌رسد. از سوی دیگر برخی اندیشمندان کشور وضعیت مدرسه‌های کشور را به نامدرسه تعبیر می‌کنند و پژوهشگران آمار بسیار نگران کننده‌ای از ناعدالتی آموزشی ارائه می‌دهند.
وزیر سابق رفاه سپس به برخی شاخص‌های مرتبط به اموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: بدهی آموزش و پرورش مرتبط با پرداخت مطالبات فرهنگیان حدود ٤٤ هزار میلیارد تومان است که ۷ هزار میلیارد تومان مربوط به مابه التفاوت پاداش پایان خدمت و مرخصی ناشی از اعمال فوق العاده قانون رتبه بندی است. در دانشگاه فرهنگیان که مرکز تربیت معلم کشور است سرانه فضای آموزشی۱ / ۴ متر مربع و سرانه فضای خوابگاهی ۳ متر مربع میباشد که با سرانه استاندارد آموزشی ۱۰ متر مربع و با سرانه استاندارد خوابگاهی ۱۱ متر مربع فاصله دارد. وی ادامه دارد در این دانشگاه فرایند جذب، فرایند گزینش، فرایند تربیت معلمان نیاز به بازنگری جدی دارد و باید با همراهی خود دانشجومعلمان این دانشگاه و متخصصان و اندیشه ورزان ایران فرایند تربیت معلم در کشور متحول شود.
شریعتمداری وضعیت بازماندگی از تحصیل کودکان را نیز بسیار نگران کننده خواند و گفت: طبق آمار رسمی بیش از نهصد هزار نفر در سنین ۶ تا ۱۷ سال از تحصیل بازمانده اند و ۳۰۰ هزار نفر هم ترک تحصیل کرده اند که پنج استان سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، تهران، خوزستان و آذربایجان غربی دارای بیشترین فراوانی مطلق بازماندگان از تحصیل هستند. وی با اشاره به اینکه تنوعی از عوامل اجتماعی اقتصادی فرهنگی از دلایل تشدید وضعیت بازماندگی از تحصیل کودکان است گفت: بازماندگی از تحصیل کودکان خود زمینه ساز تشدید فقر و بین النسلی شدن فقر، افزایش آسیب‌های اجتماعی در کودکان، گسترش کار کودک و افزایش کودکان کاروخیابان می‌شود و لذا سیاست گذاری دقیق برای مواجه با این مساله بسیار مهم است.
شریعتمداری توجه به منزلت، معیشت و ارج نهادن عملی به معلمان را و کارکنان آموزش و پرورش را یک اصل بی بدیل برای نجات اموزش و پرورش کشور دانست و گفت:تازمانی که بیش از یک میلیون نفری که در آموزش و پرورش هستند بویژه جامعه معلمان کشور احساس عزت و منزلت نداشته باشند و درآمد ومعیشت آن‌ها آبرومند نباشد و معلمی از همه ابعاد جاذبه پیدا نکند نمی‌توان به به ایجاد تحول در آموزش و پرورش امیدوار بود. وی با تاکید به اینکه در سال ۱۴۲۰ جمعیت دانش آموزی کشور حدود ۱۴ میلیون خواهد شد گفت: کمبود معلم و فاصله معنادار شاخص نسبت دانش آموز به معلمان با معیار‌های استاندارد یک هشدار جدی به ساختار تصمیم گیری کشور است که برای این وضعیت چاره اندیشی کند.
شریعتمداری با اشاره به اینکه فقط در مقطع ابتدایی در شرایط فعلی ۱۰۰ هزار کمبود نیرو داریم و در حالیکه نسبت استاندارد دانش به کارکانان آموزشی در این مقطع ۲۰ است وضعیت این شاخص در کشور ۲۷ است گفت: گزارش‌های معتبر بیان می‌کند در همه استان‌های کشور دارای کمبود معلم هستیم. شریعتمداری در ادامه افزود البته رویکرد جذب معلم در کشور باید معطوف به جذب معلم با کیفیت باشد نه اینکه بخواهیم اشتغال جمعی برخی افراد را حل کند یا تحت فشار‌های سیاسی برای برخی افراد شغل جور کند.
شریعتمداری در ادامه بررسی نتایج آزمون‌های بین المللی و نتایج امتحانات داخلی را معیاری مناسب برای وضعیت سواد دانش آموزان ایرانی برشمرد و گفت: دوره مطالعات تیمز هر چهارسال و پرلز هر پنج سال است بر این اساس نتایج بررسی این آزمون‌ها در ۲۰۲۳ و ۲۰۲۱ نشان می‌دهد: در حالیکه نتیجه آزمون تیمز در ایران ۴۴۵ است و از میانگین استاندارد جهانی که ۵۰۰ است پایین‌تر هستیم و این نشان می‌دهد جایگاه ایران در میان کشور‌های شرکت کننده در مقایسه با کشور‌های دیگر وضعیت خیلی مطلوبی ندارد.
وی مطابق نتایج این دو آزمون ۶۸ درصد دانش آموزان ایرانی در ریاضی و علوم پایه چهارم و ۸۲ درصد در علوم پایه هشتم موفق به کسب امتیاز عملکردی در این آزمون نشده اند و همین گزارش‌ها بیان می‌کند کیفیت آموزش در ایران در زمره ضعیف‌ترین‌ها در دنیاست.
وی در ادامه گفت کارشناسان در آسیب شناسی آزمون تیمز به سه مساله اساسی رسیدند. روش جذب نادرست در نظام آموزشی ایران، روش‌های نادرست آموزش در مدارس و ضعف دانش‌آموز در درک مطلب.
وی سپس ادامه داد: تحلیل نتایج این ازمون‌ها نشان می‌دهد بویژه پس از کرونا افت تحصیلی دختران دانش آموز ما به گونه معناداری بیشتر بوده است.
شریعتمداری با اشاره به اینکه بررسی نتایج امتحانات نهایی هم شاخص دیگری برای سنجش وضعیت آموزش و پرورش و کیفیت نظام آموزشی کشور است گفت: وقتی میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی در سال ۱۴۰۲ در رشته تجربی ۱۱/۲۳، در ریاضی ۱۰/۷۹، در رشته انسانی ۸/۷۵و در رشته معارف ۱۰/۵۶ به خوبی می‌توان وضعیت کیفیت آموزشی را در کشور تشخیص داد.
وی سپس ادامه داد: نظام آموزشی و محتوای و آموزشی ما باید متناسب نیاز‌های دهه‌های اینده و و تحولات علمی و تکنولوژیک دنیا متحول شود و روش متدولوژی آموزش‌های ترکیبی مورد توجه قرار گیرد. شریعتمداری ضمن انتقاد نسبت به نظام رتبه بندی فعلی افزود: نظام رتبه بندی باید در دست موسسات تخصصی و کاردان باشد و شکل اداری و سنتی ارزیابی‌های فعلی هم باید تغییر کرد.
شریعتمداری با تاکید بر اینکه تداوم وضعیت فعلی یعنی تداوم و تشدید ناعدالتی، تبعیض، نابرابری و فقر افزود: معتقدم چاره کار اصلاح مدرسه است و اساس تحول در مدرسه هم معلم و تربیت معلم و نجات آموزش و پرورش از مداخلات غیر علمی و غیر سیاسی شدن آموزش و پرورش است. شریعتمداری با اشاره به اینکه وقتی معلم کشور با کلکسیونی از مشکلات اقتصادی و سختی‌های معیشتی روبروست، وقتی معلم احساس منزلت و احترام نمی‌کند، وقتی حقوق و درآمد معلم پایین‌تر از سایر کارمندان دولت است، وقتی بازنشسه فرهنگی و آموزش و پرورشی با مجموعه متنوعی از مشکلات درآمدی و غیردرامدی روبرست وقتی بازنشسته فرهنگی را به جای آنکه سرمایه عظیم کشور ببینیم به عنوان یک هزینه می‌بینیم چگونه می‌توان وضعیت آموزش و پرورش را بهبهود بخشید.
شریعتمداری افزود: آرمان مهم انقلاب اسلامی تحقق عدالت بوده است و آنچه رکن تحقق این عدالت است آموزش و نظام آموزشی است در حالیکه در شرایط فعلی خود این نظام آموزشی با بحران عدالت روبرواست و دسترسی همه ایرانیان به فرصت‌های برابرِ آموزش باکیفیت و مشارکت به عنوان یک حق بنیادی شهروندی در معرض تهدید جدی است و فرزندان این سرزمین در مناطق مختلف فاقد حق دسترسی برابر به آموزش با کیفیت هستند و این یک هشدار مهم برای همه کسانی است که دغدغه ابادانی و توسعه و پیشرفت ایران را دارند. وی با تاکید بر اینکه فاصله معنادار بین شاخص‌های توسعه یافتگی آموزشی بین استان‌های کشور باید کاهش یابد گفت:توسعه عدالت آموزشی فقر در محدوده نظام آموزشی بدست نمیاد و مولفه‌های اقتصادی اجتماعی کلان و خرد با در خدمت تحقق عدالت آموزشی قرار گیرد.
محمد شریعتمداری در پایان گفت: نباید از معلمین جسارت اظهار نظر و نقد گرفته شود، معلم نباید احساس فقر، احساس تبعیض، احساس سرشکستگی مقابل دانش آموزان و آموزش یافتگان خود داشته باشد. جامعه توسعه یافته جامعه‌ای است که در آن آموزش و تعلیم و تربیت توامان در اولویت باشد.