روایتی از دست نوشته‌های یک «تفنگچی» در «جنبش جنگل»
نازک نارنجی/گیلان به تازگی کتابی با عنوان «خاطرات امان‌الله زندش از مجاهدان جنگل» به کوشش دکتر هومن یوسفدهی، منتشر شده است؛ به گفته یوسفدهی، نقش اول روایت، امان‌الله زندش در ایام نوجوانی و به تعبیر خودش در اثر خوابی که پیرامون میرزا کوچک می‌بیند، به عنوان یک تفنگچی ساده وارد جنبش می‌شود و روایت او، دیدگاه فردی از پایین به جنبش جنگل است.
به تازگی کتابی با عنوان «خاطرات امان الله زندش از مجاهدان جنگل» منتشر شده است که دریافت جدیدی پیرامون این جنبش مردمی از زبان یکی از حاضران در جنبش ارائه داده است.
این کتاب به کوشش هومن یوسفدهی، توسط انتشارات شیرازه کتاب ما و توسط پردیس دانش در بهمن ماه ۱۴۰۳چاپ شده است.
دکتر هومن یوسفدهی، پیرامون اثر تازه منتشر شده‌اش، می‌گوید: کتاب «خاطرات امان‌الله زندش از مجاهدان جنگل»، روایت متفاوتی از جنبش جنگل و تحولات اجتماعی پس از آن تا شهریورماه ۱۳۲۰ خورشیدی را ارائه می دهد.
این مورخ اضافه می کند: جنبش جنگل، به رهبری میرزا کوچک جنگلی، یکی از مهمترین جنبش‌های سیاسی ایران معاصر است و آنچه تاکنون منتشر شده روایت‌های بالادستی از زبان سران اصلی، دست‌اندرکاران کلیدی و چهره‌های شاخص جنبش جنگل است و هرکدام خاطرات را به نحوی از دید خود نوشته‌اند. خاطرات امان‌الله زندش از این منظر مهم است، که نوشته‌های به جامانده از منظر فردی عادی است و به تعبیری، فرد فرودستی است که تنها ناظر تحولات در سطوح بالا نیست.
این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: امان‌الله زندش با آنکه از آموزش چندانی برخوردار نبود، دفتری همراه خود داشت و در زمان حضور در جنبش جنگل یادداشت‌هایی را نوشته است. زندش بعدها در مقام یک درجه دار شهربانی و البته با نگاهی متفاوت و پخته‌تر، سرگذشت خود و خاطراتش را به صورت منسجم‌تری بازنویسی کرده است.
یوسفدهی، با بیان اینکه در مردمی بودن نهضت جنگل شکی نیست، می‌گوید: از خاطرات زندش می‌توان به لایه‌های پنهان نگاه عوام و طبقات فرودست مردم پی برد. زندش در سال‌های پایانی نهضت جنگل به جنبش پیوست و در نتیجه شاهد اختلافات و تفرقه‌های درون جنبش و نحوه برخورد دولت مرکزی بود.
شاید یکی از از وجوهات مردمی بودن یک جنبش، کمرنگ بودن وجه سیاسی آن و رکن اصلی کاریزمای رهبری است و در یک چنین چارچوبی به نظر می‌آید لااقل در وجوه عمومی امر، صرف این باور که میرزا آدم خوبی است، کفایت می‌کرد. مردانگی و مروت میرزا، بی‌خبری او از پاره‌ای از رخدادها، اگر او بود اینگونه می‌شد یا نمی‌شد و مجموعه‌ای از داوری‌های مشابه که در این خاطرات با نمونه‌هایی از آنها مواجه می‌شویم.
این مورخ، ادامه می‌دهد: غیرسیاسی یا کمرنگ بودن جوانب سیاسی خاطرات امان‌الله زندش، نه تنها از ارزش تاریخی آن کم نمی‌کند، بلکه شاید بتوان گفت جنبه‌هایی از خصوصیات نهضت را نیز در لایه‌های پنهان روشن می‌کند.
وی به سختی‌های خاص تصحیح خاطرات زندش اشاره دارد و می‌گوید: دست نوشته‌های زندش، تحت تاثیر گویش‌های بومی و بیان عامیانه طبقات است، کلمات و اصطلاحات گیلکی به وفور در متن یافت می‌شود بنابراین تلاش شد ضمن حفظ اصالت متن، از دست بردن‌های بیجا پرهیز گردد و فهرستی از کلمات گیلکی در چند صفحه به صورت پیوست به متن اضافه شود.
هومن یوسفدهی، ضمن تقدیر از تلاش‌های نوه زندش در حفظ این دست نوشته‌ها، می‌گوید: خاطرات زندش علاوه بر حوادث دوران جنبش جنگل، وقایع پس از آن و تا رخداد کودتای شهریور ۱۳۲۰ را هم دربردارد. بنابراین به لحاظ بررسی وضعیت ۲۰ سال پس از جنبش جنگل و حوادث فرهنگی و اجتماعی آن دوران هم بسیار مهم است.
انتهای پیام