شاعر شعر ریاضی و شعر رنگی!

 به گزارش نازک نارنجی، کیومرث منشی زاده متولد دوم بهمن سال ۱۳۱۷ در جیرفت، از شاعران دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ بود که سبک خاصی در شعر داشت؛ شاعری که در شعرهایش اعداد و نشانه های ریاضی را به کار می برد و با همین کار به شاعر ریاضی معروف شد. شاید یکی از دلایل اینکه او در شعرهایش از اعداد و نشانه های ریاضی استفاده می کرد این بود که لیسانس اقتصاد داشت و تحصیلات خود را در زمینه ریاضیات و فیزیک اتمی دنبال کرده بود. ویژگی دیگر منشی زاده در دنیای شعر، استفاده از رنگ ها بود. از او اشعاری به جا مانده که به شعر رنگی معروف هستند. البته او در کارنامه هنری علاوه بر شعر، در زمینه طنز مطبوعاتی هم فعالیت داشت و در دهه ۱۳۵۰ با روزنامه «توفیق» و «خوشه» همکاری داشت.

منشی زاده «شعر ریاضی» را در اواخر دهه ۱۳۴۰ ابداع کرد و با استفاده از اعداد، مفاهیم ریاضی و فرمول های فیزیکی شعرهایی سرود که بحث برانگیز هستند مانند شعر «سرنوشت در کهکشان خانم گیسو دراز»: «رها کن تربیع دایره را/ و تثلیث زاویه را/ چه کسی می داند جذر صفر/ بی نهایت است یا صفر» یا شعر «من از سال صفر با تو سخن می گویم/ من از صفر مطلق، کارآیی منفی/ جذر صفر و مجذور صفر با تو سخن می گویم»  و در شعر «سقوط افقی» «دایره ای که بر گرد خودش می گردد/ بر گرد خودش می گردد/ و به دایره ای می ماند که از خودش کمی می گریزد/ که در خودش می گریزد/ ستاره دنباله داری که در مدار بیضی می چرخد/ همیشه دارد از لبه خودش پرت می شود».

شعر و ریاضی هر دو دستاورد ذهن انسان هستند و هر دو برخلاف نظر عوام که تصور می کنند منطقی هستند، منطقی نیستند

منشی زاده می گوید: اینکه سعی کرده ام ریاضیات را به شعر نزدیک کنم، به این دلیل بوده که هر دو آن ها مقولاتی هستند که به آدم بیکار و فارغ از امور دنیوی مربوط هستند. شعر هرچه جهانی باشد بهتر است و مخاطب بیشتری نیز پیدا می کند. ترجمه شعر معاصر به زبان های دیگر خیلی راحت تر از ترجمه شعر حافظ به زبان های دیگر است. چون مترجم فرانسوی یا انگلیسی نمی تواند به راحتی کلمات و تعبیرات حافظ را ترجمه کند. اینکه من می گویم شعر باید بنیان ریاضی داشته باشد یک علتش این است که ریاضی زبان جهانی است. من هایکو ژاپنی را به چند زبان خواندم، درست و کامل متوجه نشدم. چون شاعر ژاپنی از کلمه «نیلوفر» مقاصد زیادی دارد، اما برای من نیلوفر تنها یک گل است. شعر اگر جنبه ریاضی داشته باشد، در همه جای دنیا قواعد و اصول آن را می شناسند و  همه می دانند مثلا عدد اول چیست. شعر و ریاضی هر دو دستاورد ذهن انسان هستند و هر دو برخلاف نظر عوام که تصور می کنند منطقی هستند، منطقی نیستند.

 دوست نداشت شعرهایش سیاه و سفید باشند

 منشی زاده شعر رنگی را در ادامه حرکت خود در شعر خوانده و گفته است: من دوست ندارم شعرهایم سیاه و سفید باشد. تفاوت «شعر رنگی» با سیاه و سفید، شباهت نزدیکی دارد با تفاوت فیلم های سیاه و سفید و رنگی و به اعتقاد من، این که شعری رنگی شده باشد، مهم است. عمده مسأله «شعر رنگی» کلمه است؛ منتها کلماتی که در خود رنگ هایی را دارند. مثلا در شعر قدیم، طوطی رنگ سبز را تداعی می کرد و یا برف رنگ سفید را؛ درواقع این کلمات خود رنگی نبودند؛ بلکه رنگی را برای مخاطب تداعی می کردند. من به این فکر افتادم که به جای تداعی رنگ ها، آن ها را به شعر بیاورم و مخاطب با شنیدن آن ها به تصویر رنگ ها پی ببرد.

 منشی زاده معتقد بود: شعر باید کارمایه داشته باشد، وگرنه شعر سرودن کاری بیهوده خواهد بود. باید مثل سعدی شعر گفت تا مانا باشد. این روزها باید با زمان جلو رفت و از شعر کشاورزی پرهیز کرد. شعر جدید ما باید مثل زندگی کنونی ما باشد.  البته این به آن معنا نیست که از ساختار کلاسیک پرهیز کنیم تا شعرمان امروزی شود، چرا که برخی در قالب های نو هم سروده اند، اما شعرشان امروزی نیست. برای مثال سهراب سپهری شعرهایش را با مغز پیر هرات سروده و اگر چه وزن و قافیه ندارد، اما امروزی نیست.  متاسفانه ما نانیمایی ترین اشعار یوشیج را دوست داریم، چون تربیت شعر قدیم را داریم و برای همین به مدرن و امروزی سرودن کمتر توجه می کنیم.

«سفرنامه مرد مالیخولیایی رنگ پریده»، «یک شعر بلند»، «قرمزتر از سفید» ، «گزیده اشعار» و کتاب «حافظ حافظ» از آثار کیومرث منشی زاده است که ۲۶ فروردین ۱۳۹۶ بر اثر سکته مغزی در ۷۹ سالگی از دنیا رفت.

 انتهای پیام