چشمک به قاچاقچیان آثار تاریخی!

به گزارش نازک نارنجی، پژوهشگاه میراث فرهنگی همزمان با هفته پژوهش، کاوش و غارت های «غار هستیجان» در استان مرکزی را با عنوان «میراث در خطر» بررسی کرد. این نشست سه شنبه ۲۱ آذرماه در موزه ملی برگزار شد و نمایندگانی از سازمان بازرسی، مجلس، سازمان برنامه و بودجه و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به همراهی جمعی از باستان شناسان و دانشجویان حضور داشتند. قرار بود در این نشست، که پیش تر از سوی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پراهمیت عنوان شده بود، علی دارابی، معاون میراث فرهنگی و قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سخنرانی داشته باشد که غیبت او در چنین نشستی با نقد برخی از باستان شناسان روبه رو شد.

نوروز رجبی، باستان شناس که مدیریت این نشست را به عهده داشت، درباره چگونگی کشف غار هستیجان و نویافته های آن توسط یکی از کارشناسان متخصص خط پهلوی، توضیحاتی داد و گفت:  بسیاری از اسناد و چرم نوشته های این غار از دانشگاه های اروپایی و آمریکایی سر درآورده است و غارت آثار غار هستیجان تقریبا از دهه ۵۰ آغاز شده است. به گونه ای که وقتی کاوش های باستان شناسان آغاز می شود، آن ها با وضعیت اسفباری در داخل این غار مواجه می شوند.

ایران هنوز فهرست میراث در خطر ندارد

جبرئیل نوکنده، رییس موزه ملی ایران، نیز به موضوع جرائم میراث فرهنگی پرداخت و افزود: خسارت در میراث فرهنگی اعم از مادی و معنوی جبران ناپذیر، غیرقابل تجدید و جایگزین ناپذیر است. طبق اصل ۴۰ قانون اساسی هیچ کسی حق ندارد برای منفعت خود ضرری به بخش دیگری از جامعه وارد کند. میراث فرهنگی هم متعلق به یک جغرافیا نیست، متعلق به بشریت است و حقوق عمومی همه انسان هاست.

او یکی از اصلی ترین خسارت های جبران ناپذیر به محوطه های باستانی همچون «غار هستیجان» و «تپه تیلینه» را توسعه زمین های کشاورزی دانست و بیان کرد: ما فقط این آثار را مخدوش نمی کنیم بلکه تاریخ کشاورزی و بشریت و هویت آن ها را نابود می کنیم. «تیلینه» یکی از برجسته ترین محوطه هاست، که به تنهایی به اندازه محوطه های شناسایی شدۀ غرب آسیا ارزشمند و مهم است. باید به این محوطه ها توجه نشان دهیم. فقط همان یک نسخه از چرم نوشته ای که از غار هستیجان منتشر شد، نشان می دهد در آن دوران برای زن چه جایگاهی قائل بودند و ارزش های فرهنگی و روابط عاطفی یک خانواده چه بوده است.

 در این زمینه بخوانید:

نامه ای از یک برادر ساسانی!

رییس موزه ملی ایران سپس پیشنهاد کرد «فهرست میراث در خطر ایران» تهیه و حتما برای آن اعتبار و بودجه تعیین شود و در ادامه گفت: ما این فهرست را نداریم. شاید این فهرست بلندبالا باشد، اما بدیهی است، خب اینجا ایران است و چنین جغرافیای ارزشمندی دارد.

او ادامه داد: تا سال ۱۳۹۲ در قانون کشور جرم میراث فرهنگی قابل گذشت بود، اما در قانون مجازات اسلامی از سال ۹۲ به بعد جزو جرائم غیرقابل گذشت شده است. البته آقایان دادستان باید تحرک شان را بیشتر کنند، چون در اخبار خیلی نمی خوانیم که در ارتباط با جرائم میراث فرهنگی چندان فعال باشند، لازم است موتور محرک شان قوی تر شود.

 نوکنده در پایان سخنانش، میراث فرهنگی را به اندازه محیط زیست و آب و هوا مهم دانست.

در گذشته غربی ها آثار تاریخی را غارت می کردند، امروز فرزندان این کشور!

مصطفی ده پهلوان ـ رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ـ هم در ادامه نشست غار هستیجان، گفت: فضای مجازی در حوزه میراث فرهنگی حال خوبی ندارد. آقای دارابی ـ معاون میراث فرهنگی ـ هم بر اینکه حال میراث فرهنگی خوب نیست صحه گذاشته بودند. حال میراث در گذشته هم خوب نبوده است. میزان تخریب ها بسیار بسیار شدید و وحشتناک تر شده است.

این باستان شناس سپس به غارت هایی که از گذشته تا کنون در حوزه میراث فرهنگی اتفاق افتاده است، اشاره کرد و افزود: در خاطرات استاد مقدم، که مُفتش کاوش ها بود، آمده است که رضاشاه وقتی به شوش آمد به او گفتم که میراث ما را فرانسوی ها می برند و ته مانده آن را برای ما می گذارند. رضاشاه لایحه را تغییر می دهد و تصمیم می گیرد که اشیای برجسته برای ایران بماند و بقیه قرعه کشی شود. در کتابی با عنوان «اسناد باستان شناسی» نیز اسنادی منتشر شده که نشان می دهد با امضاء «حسنعلی منصور» چند کانتینر آنتیک از کشور خارج شده است.

ده پهلوان اضافه کرد: پیش از انقلاب حفاری های قاچاق زیاد داشتیم، این حفاری ها مختص بعد از انقلاب نیست، مثلا محوطه «سگزآباد» قزوین که کلی از آثار آن پس از زلزله بویین زهرا از کشور خارج شد. در توکیو ژاپن بیش از صدهزار ظرف سفالی سگزآباد نگهداری می شود. بعد از انقلاب غارت «جیرفت» در کرمان را داشتیم و حتی «رشتخوار» در خراسان رضوی که توسط مردم غارت شد. در گذشته غربی ها این آثار را از کشور خارج می کردند، امروز فرزندان کشور غارت می کنند. کشورهای حاشیه خلیج فارس بازارهای حراج آثار تاریخی ایران شده اند.

او سپس با طرح این پرسش که آیا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از عهده پاسداری میراث این کشور برمی آید، گفت: از شخص وزیر تا پایین دست همه در تلاش اند و زحمات زیادی کشیده می شود، اما تنگناهای مالی می طلبد که خیران میراث فرهنگی را برای حفاظت داشته باشیم. البته حلقه گمشده در کشور که با اعتبارات کلان مالی هم نمی توان حل کرد، مردم هستند. تا میراث مردمی نشود و مردم به این باور نرسند، میراث فرهنگی همچنان غارت می شود.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: به عنوان باستان شناسی که در کلاس ها تدریس می کنم، شنیدم نقش برجسته های ایلیمایی در خوزستان را با دینامیت منفجر می کنند. خیلی از نقش برجسته ها سوراخ دینامیت دارد. یکی از این نقش برجسته ها در شیمباست، برای مستندنگاری آن که مراجعه کردیم، متوجه شدیم نقشه واضحی ندارد، با پرس وجو آن را یافتم، محلی ها می گفتند خیلی راه سخت و دشواری دارد و گفتند هفت ساعت تا نقش برجسته راه است، یکی از محلی ها گفت یک میلیون تومان می گیرد تا ما را آنجا ببرد، ما آن راه را دوساعته رفتیم و وقتی رسیدیم سوراخ دینامیت در نقش برجسته بزرگ آن را مشاهده کردیم. به همان محلی پیشنهاد دادم اگر ماهی ۱۰ میلیون تومان بگیرد، حاضر است از این نقش برجسته حفاظت کند. او گفت اگر این حقوق را ثابت می دهیم که برای کارگری تهران نیاید حاضر است با تفنگ پایین دره بایستد و اجازه ندهد کسی نزدیک آن شود. این گنج پایدار است. راه کارهای زیادی برای حفاظت از میراث فرهنگی وجود دارد.

ده پهلوان ادامه داد: فضای مجازی را ببینید، پر از هشتگ های دفینه، طلسم و گنج است. آقای «پوآرو» (جوینده گنج) بیش از ۷۰ پیج (در اینستاگرام) دارد، چرا اتفاقی نمی افتد!؟ پیج هایی داریم که لایو می گذارند و شش هزار نفر همزمان در آن شرکت می کنند. اینها خیلی خطرناک است. ما فقط نباید بگوییم میراث مان در خطر است، باید به یک راه حل برسیم و هیاهویی راه بیندازیم.
 

چشمکی که به قاچاقچی ها زده می شود!

احسان قاضی زاده ـ عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ـ با این یادآوری که تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای این بود که نقش حاکمیتی و اجرایی، اعتبار و ردیف مستقل در عین نظارت پذیری داشته باشد، ادامه داد: شاید بسیاری از صحبت هایی که رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی داشت خطاب آن وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. ما به عنوان دستگاه حاکمیتی باید هماهنگ کننده دستگاه ها باشیم. این وزارتخانه ساختار و تشکیلات مختلفی دارد، البته اقدامات خوبی هم تا کنون انجام داده است، از جمله ثبت جهانی کاروانسراها و استرداد الواح هخامنشی. البته وزارتخانه درگیر مشکلات بودجه است، هرچند ما در مجلس این آمادگی را داشتیم، در برنامه هفتم که البته هنوز تایید نهایی نشده است، کمک کنیم. در برنامه هفتم هم بیش از ۴۰ حکم مربوط به میراث فرهنگی و گردشگری است که البته بیشتر این احکام جنبه گردشگری دارد که نشان از مظلومیت حوزه میراث فرهنگی است که خود وزارتخانه باید توجه نشان دهد.

او ادامه داد: تقویت حفاظت از آثار تاریخی، تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی، توجه به حفاری ها و کشف ها برای این که رها نشود، از جمله موضوعاتی است که باید رسیدگی شود. در خراسان رضوی کاوش های زیادی انجام شده است بعد گفتند بودجه ندارد وسط کار رها کردند که این رهاشدگی چشمکی می زند به افرادی که در حوزه قاچاق فعال هستند، مثلا ارسلان جاذب و فرهادگرد که اعتباری آمد و کاری شروع شد و بعد متوقف شد و الان چندتا فنس کشیده اند و کار رها شده است.

قاضی زاده گفت: پیشنهاد ما این است که پروژه ها با دورنما شروع شود و علاوه بر کشف، حفاظت و صیانت هم صورت گیرد.

این نماینده مجلس ادامه داد: صدا و سیما سریال های زیادی درست می کند که داستان های تاریخی دارد، ولی برای میراث فرهنگی کاری نکرده است. در مورد میراث تاریخی باید یک حرکت فرهنگی با مشارکت خودتان در وزارت میراث فرهنگی صورت گیرد، کسی برای شما کاری نمی کند، شما مسئول هستید و باید مرد میدان باشید.

قاضی زاده گفت: ما در مجلس از حرکت های فرهنگی و تبلیغی حمایت می کنیم، اعلام نیاز باید از جانب شما صورت گیرد، ما روی بحث پاسخگویی تاکید داریم، یکی از وظایف میراث فرهنگی هم پاسخگویی در حوزه حفاظت، معرفی و میراث در خطر است.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس همچنین اظهار کرد: در حوزه تأمین اعتبار و بودجه ظرف سه سال گذشته اعتبارات میراث فرهنگی را چه در حوزه تملک و دارایی چه نیروهای حفاظت افزایش دادیم، البته کافی نیست. آقای ضرغامی نکته ای در مورد تخصیص اعتبار گفته بودند، خود وزارت میراث فرهنگی باید پیگیری کند.  معتقدم یک مقداری باید خود مسئولان وزارتخانه کار معرفی میراث فرهنگی کشور را بیشتر کنند.

علی بیگی ـ رییس پژوهشکده باستان شناسی ـ نیز پس از آن که نیما آصفی، پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره چگونگی کشف غار هستیجان و اسناد نوشتاری آن که در دانشگاه های آلمان و آمریکا شناسایی شده است، تاکید کرد: اگر جلو این تخریب ها و غارت ها را نگیریم، تا چند سال دیگر چیزی برای حفظ هویت ملی نخواهیم داشت.

از ۳۹۹ اسناد نوشتاری که در غار هستیجان شناسایی شده فقط ۹ سند در ایران مانده است

نیما آصفی که در خارج از کشور بود و به صورت ویدئو کنفرانس در این همایش حضور داشت، گزارشی از روند کشف غار هستیجان که با تحقیق و پرس وجوهای بسیار محلی، بخشی از اسناد آن را شناسایی کرده و خط آن ها را خوانده است، ارائه کرد و گفت: بیش از ۳۹۹  قطعه از این اسناد تا کنون شناسایی شده که شاید ۹ سند در ایران باشد و ۳۹۰ سند از کشور خارج شده است.

او این پرسش را مطرح کرد که چرا عموم جامعه و وزارت میراث فرهنگی از این اسناد و غارت آن ها بی خبر بوده و متوجه آن نشده اند؟ و در ادامه گفت: قطعا خیلی ها پیش از من این اسناد را دیده اند و امکان ندارد غاری در این سطح تخریب شود و کسی متوجه نشده باشد.

این پژوهشگر همچنین اظهار کرد: خواندن این اسناد که به خط پهلوی بوده، بسیار دشوار است و پهلوی خوان معمولی نمی تواند آن را بخواند. تا کنون سه نفر توانسته اند این اسناد را بخوانند و سخت بودن خط آن باعث شده است تعداد زیادی از اسناد غار هستیجان هنوز خوانده نشود و آنهایی که خوانده شده اند هم پر از غلط است. در این اسناد کلماتی را می بینید که در دیگر اسناد پهلوی نمی بینید.

این نشست همچنین با توضیحات اسماعیل شراهی ـ کارشناس اداره میراث فرهنگی استان مرکزی ـ و محمدرضا نعمتی ـ عضو هیات علمی پژوهشکده باستان شناسی و سرپرست کاوش غار هستیجان ـ روند شناسایی و کاوش غار هستیجان را شرح دادند که به زودی جزئیات آن منتشر خواهد شد.

همچنین بخشی از نویافته های غار هستیجان در نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی که این روزها و تا پایان هفته پژوهش در موزه ملی برپاست، به نمایش گذاشته شده است.

انتهای پیام