خلاصه کتاب اهمیت آب در آبزی پروری نوین ( نویسنده محمدمهدی حق پرست رادمرد )

مدیریت کیفیت آب، شریان حیاتی موفقیت در آبزی پروری نوین است. کتاب «اهمیت آب در آبزی پروری نوین» نوشته محمدمهدی حق پرست رادمرد، راهنمایی جامع برای درک و بهینه سازی فاکتورهای حیاتی آب ارائه می دهد که مستقیماً بر سلامت، رشد و سودآوری آبزیان تأثیر می گذارد.

در دنیای امروز، صنعت آبزی پروری به دلیل تأمین پروتئین مورد نیاز جمعیت رو به رشد جهان، از اهمیت روزافزونی برخوردار شده است. موفقیت در این صنعت، بیش از هر چیز، به درک عمیق و مدیریت صحیح محیط زندگی آبزیان، یعنی آب، وابسته است. محمدمهدی حق پرست رادمرد، نویسنده کتاب «اهمیت آب در آبزی پروری نوین»، با رویکردی علمی و کاربردی، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع حیاتی پرداخته است. این کتاب نه تنها مفاهیم پایه را تشریح می کند، بلکه به نکات عملی و راهکارهای نوین برای حفظ کیفیت آب در مزارع پرورش ماهی و سایر آبزیان نیز می پردازد.

این مقاله با هدف ارائه یک خلاصه جامع و تحلیلی از این کتاب ارزشمند، تلاش می کند تا خوانندگان را با مبانی اصلی مدیریت کیفیت آب در آبزی پروری آشنا سازد. از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب گرفته تا فناوری های پیشرفته ای مانند سیستم های مدار بسته (RAS) و بایوفلاک (Biofloc)، هر آنچه برای یک پرورش دهنده موفق حیاتی است، در این مجموعه خلاصه شده است. این محتوا برای متخصصان، دانشجویان، پژوهشگران و هر علاقه مند به حوزه آبزی پروری که به دنبال افزایش دانش عملی و بهبود بهره وری است، یک مرجع معتبر خواهد بود.

فاکتورهای فیزیکی پایه آب و نقش آن ها در محیط پرورش

آب به عنوان حلال جهانی و محیط زندگی آبزیان، دارای ویژگی های فیزیکی منحصر به فردی است که درک آن ها برای مدیریت بهینه مزارع آبزی پروری ضروری است. این فاکتورها مستقیماً بر فیزیولوژی، رفتار و سلامت آبزیان تأثیر می گذارند و نوسانات آن ها می تواند پیامدهای جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.

آب: ماهیت و ویژگی های بنیادی

آب، ماده ای با ساختار شیمیایی H2O، از خواص فیزیکی ویژه ای برخوردار است که آن را برای حیات ضروری ساخته است. ظرفیت گرمایی بالای آب به آن امکان می دهد تا دمای خود را در برابر تغییرات محیطی نسبتاً پایدار نگه دارد، که این امر برای آبزیان خون سرد بسیار حیاتی است. همچنین، کشش سطحی بالا و حلالیت عالی آن برای بسیاری از مواد معدنی و آلی، آب را به یک محیط واکنش پذیر و پیچیده تبدیل می کند.

چگالی و ویسکوزیته آب: اثرات پنهان

چگالی آب به وزن آن در واحد حجم اشاره دارد و با تغییر دما متفاوت می شود. حداکثر چگالی آب در دمای ۴ درجه سانتی گراد است که این پدیده نقش مهمی در پایداری اکوسیستم های آبی در فصول سرد ایفا می کند. ویسکوزیته یا گرانروی آب، مقاومت آن در برابر جریان است. این ویژگی ها بر حرکت آبزیان، توزیع مواد مغذی و اکسیژن در محیط و همچنین عملکرد تجهیزات هوادهی و پمپاژ تأثیرگذار هستند. شناخت این فاکتورها به مدیریت بهتر جریان آب و توزیع غذا در استخرها کمک می کند.

هدایت الکتریکی (EC) و شوری (Salinity): شاخص های حیاتی

هدایت الکتریکی (EC) معیاری از توانایی آب برای هدایت جریان الکتریکی است و به غلظت یون های محلول در آب بستگی دارد. افزایش EC معمولاً نشان دهنده افزایش مواد معدنی و نمک های محلول است. شوری (Salinity) به مجموع غلظت نمک های معدنی محلول در آب اشاره دارد و یکی از مهم ترین فاکتورها برای تعیین مناسب بودن آب برای گونه های مختلف آبزیان است. آبزیان دارای مکانیسم های تنظیم اسمزی خاصی هستند که به آن ها اجازه می دهد در محدوده های خاصی از شوری زندگی کنند. نوسانات شدید شوری می تواند منجر به استرس اسمزی و حتی مرگ آبزیان شود. پایش منظم EC و شوری، به ویژه در سیستم هایی که از آب شور یا لب شور استفاده می کنند، ضروری است تا محیطی پایدار برای آبزیان فراهم شود.

کیفیت آب، زیربنای سلامت آبزیان و ستون فقرات سودآوری در مزارع پرورشی است. هرگونه غفلت در پایش و مدیریت آن، می تواند به فاجعه ای اقتصادی و زیستی منجر شود.

دمای آب: شریان حیاتی آبزیان

دما، شاید حیاتی ترین فاکتور فیزیکی در آبزی پروری باشد. آبزیان موجوداتی خون سرد هستند و دمای بدن آن ها مستقیماً با دمای محیط آبی تنظیم می شود. از این رو، دما بر تمامی فعالیت های زیستی آن ها از جمله متابولیسم، رشد، تغذیه، تولیدمثل و مقاومت در برابر بیماری ها تأثیرگذار است.

1. تقسیم بندی آبزیان بر اساس دما:
   • گرمابی: مانند کپور، قزل آلای رنگین کمان (که در دماهای نسبتاً بالاتر زندگی می کند) که محدوده دمایی بهینه آن ها بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است.
   • سردابی: مانند ماهی سالمون که در دماهای پایین تر (معمولاً زیر ۱۸ درجه سانتی گراد) بهترین رشد را دارند.
2. رابطه دما با فعالیت های زیستی:

   هر گونه آبزی دارای یک محدوده دمایی بهینه است که در آن بهترین عملکرد رشد و تبدیل غذا را دارد. خارج شدن از این محدوده، حتی برای مدت کوتاه، می تواند منجر به کاهش اشتها، ضعف سیستم ایمنی و افزایش استرس شود. دمای مطلوب برای تغذیه و جذب غذا در ماهیان گرمابی بالاتر از ۱۶ درجه سانتی گراد و برای ماهیان سردابی معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد است.

3. نکته کاربردی: زمان توقف غذادهی:

   یک نکته کلیدی در مدیریت دما، به ویژه در مناطق معتدل، تعیین بهترین زمان توقف غذادهی در فصول سرد است. در ماهیان گرمابی، هنگامی که دمای آب به زیر ۱۰-۱۲ درجه سانتی گراد می رسد، فعالیت های متابولیکی به شدت کاهش یافته و جذب غذا عملاً متوقف می شود. غذادهی در این دماها نه تنها بی فایده است، بلکه منجر به انباشت غذای خورده نشده در کف استخر و افزایش بار آلودگی و تولید آمونیاک می شود. به همین ترتیب، در ماهیان سردابی نیز افت دما به زیر ۵-۶ درجه سانتی گراد نیازمند تعدیل یا توقف غذادهی است. پایش دقیق دما و تنظیم برنامه غذادهی بر این اساس، باعث صرفه جویی در هزینه ها و حفظ کیفیت آب می شود.

4. مقابله با نوسانات دما:

   نوسانات شدید دما، به ویژه تغییرات ناگهانی، برای آبزیان بسیار خطرناک است. در سیستم های مداربسته (RAS)، کنترل دما از طریق هیترها یا چیلرها امکان پذیر است، اما در استخرهای خاکی، انتخاب مکان مناسب، عمق کافی و استفاده از سایه بان می تواند به کاهش این نوسانات کمک کند.

فاکتورهای شیمیایی بحرانی آب و اصول پایش آن ها

کیفیت شیمیایی آب، مجموعه ای از پارامترهای پیچیده را شامل می شود که هر یک به نوبه خود، نقشی حیاتی در سلامت و بهره وری آبزیان ایفا می کنند. پایش و مدیریت دقیق این فاکتورها، کلید دستیابی به یک محیط پرورشی پایدار و سودآور است.

اکسیژن محلول (DO): سوخت زندگی آبزیان

اکسیژن محلول (Dissolved Oxygen) شاید مهم ترین فاکتور شیمیایی آب برای زندگی آبزیان باشد. آبزیان برای تنفس و انجام تمامی فرآیندهای متابولیکی خود به اکسیژن نیاز دارند. کمبود اکسیژن، که به آن هیپوکسی گفته می شود، می تواند منجر به استرس شدید، کاهش رشد، افزایش حساسیت به بیماری ها و حتی مرگ و میر دسته جمعی شود.

• رابطه با دما: حلالیت اکسیژن در آب با افزایش دما کاهش می یابد. به همین دلیل، در فصول گرم سال، مدیریت اکسیژن محلول اهمیت دوچندانی پیدا می کند.
• منابع و مصارف: اکسیژن از طریق فتوسنتز گیاهان آبزی و جلبک ها و نیز از تبادل با جو وارد آب می شود. مصرف کنندگان اصلی اکسیژن، خود آبزیان، میکروارگانیسم ها (تجزیه کننده مواد آلی) و فرآیندهای شیمیایی هستند.
• علائم کمبود اکسیژن: آبزیان در مواجهه با کمبود اکسیژن، به سطح آب آمده و سعی در تنفس از لایه سطحی آب می کنند. کاهش فعالیت، بی حالی و تجمع در نقاط ورودی آب از دیگر نشانه هاست.
• روش های افزایش اکسیژن: استفاده از هواده ها (ایر پمپ، اسپلش، ونتوری)، کاهش بیوماس (تراکم ماهی)، و مدیریت کوددهی و غذادهی از جمله راهکارهای افزایش و حفظ اکسیژن محلول در حد مطلوب هستند.

گاز دی اکسید کربن (CO2) محلول: چالش تنفسی

دی اکسید کربن محصول تنفس آبزیان و تجزیه مواد آلی است. غلظت های بالای CO2 می تواند بر توانایی آبزیان در جذب اکسیژن تأثیر منفی بگذارد و منجر به اسیدوز (کاهش pH خون) شود. همچنین، افزایش CO2 می تواند pH آب را کاهش دهد که خود بر سایر فاکتورهای شیمیایی تأثیر می گذارد. تهویه مناسب و هوادهی کافی، به دفع CO2 اضافی کمک می کند.

pH آب: شاخص سلامت محیط آبی

pH معیاری برای سنجش اسیدی یا قلیایی بودن آب است. محدوده بهینه pH برای اکثر آبزیان پرورشی بین ۶.۵ تا ۸.۵ است. تغییرات شدید pH، به ویژه نوسانات ناگهانی، می تواند استرس زا بوده و بر فرآیندهای فیزیولوژیکی آبزیان تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال، در pHهای قلیایی بالا، آمونیاک غیر یونی (سمی تر) افزایش می یابد و در pHهای اسیدی، سمیت فلزات سنگین افزایش پیدا می کند.

• علائم تغییرات pH: آبزیان ممکن است بی حال شوند، شنای نامنظم داشته باشند، یا به دنبال فرار از آب باشند.
• راهکارهای تثبیت pH: استفاده از آهک، کربنات کلسیم، یا جوش شیرین برای افزایش pH و اسیدهای آلی برای کاهش pH (با احتیاط فراوان) از جمله روش های تنظیم pH هستند. بافرینگ مناسب آب از طریق سختی و قلیائیت کافی، به پایداری pH کمک می کند.

سختی کل (Hardness): محافظت و پایداری

سختی کل آب به غلظت یون های دو ظرفیتی فلزات، به ویژه کلسیم و منیزیم، اشاره دارد. آب با سختی کافی (معمولاً بین ۵۰ تا ۳۰۰ میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم) برای آبزیان مطلوب است. سختی آب در پایداری pH نقش دارد و همچنین به آبزیان در تنظیم اسمزی و حفظ تعادل الکترولیت ها کمک می کند. در آب های بسیار نرم، آبزیان ممکن است دچار مشکلات فیزیولوژیکی شوند. کلسیم، به خصوص، در استحکام استخوان ها و رشد صحیح آبزیان نقش دارد.

ترکیبات نیتروژنی: مدیریت سموم پنهان

ترکیبات نیتروژنی، به ویژه آمونیاک، نیتریت و نیترات، از خطرناک ترین آلاینده ها در محیط های آبزی پروری هستند. این ترکیبات عمدتاً از تجزیه فضولات آبزیان، غذای خورده نشده و مواد آلی موجود در آب تولید می شوند.

• آمونیاک (NH3/NH4+):

  منابع اصلی آمونیاک، دفع فضولات توسط آبزیان و تجزیه مواد آلی توسط باکتری هاست. آمونیاک در دو فرم یونیزه (NH4+) و غیر یونیزه (NH3) در آب وجود دارد. فرم غیر یونیزه (NH3) بسیار سمی است و میزان آن با افزایش pH و دما افزایش می یابد. TAN (Total Ammonia Nitrogen) مجموع این دو فرم را نشان می دهد. آمونیاک با تأثیر بر آبشش ها، توانایی آبزیان در دفع مواد زائد و جذب اکسیژن را مختل می کند و منجر به آسیب به بافت ها، کاهش رشد و افزایش مرگ و میر می شود.

• نیتریت (NO2-):

  نیتریت توسط باکتری های نیتریت ساز از آمونیاک تولید می شود و این نیز برای آبزیان سمی است. نیتریت با هموگلوبین خون ترکیب شده و توانایی آن را در انتقال اکسیژن کاهش می دهد که به بیماری خون قهوه ای معروف است.

• نیترات (NO3-):

  نیترات محصول نهایی چرخه نیتروژن است و توسط باکتری های نیترات ساز از نیتریت تولید می شود. نیترات نسبت به آمونیاک و نیتریت سمیت کمتری دارد، اما غلظت های بسیار بالای آن نیز می تواند مشکل ساز باشد.

• روش های مدیریت: مدیریت دقیق غذادهی، کاهش تراکم ماهی، هوادهی کافی، استفاده از فیلترهای زیستی و تعویض جزئی آب از راهکارهای کنترل ترکیبات نیتروژنی هستند.

فلزات سنگین: هشدارهای پنهان

فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم، جیوه و مس، حتی در غلظت های پایین نیز می توانند برای آبزیان سمی باشند. این فلزات می توانند از طریق آلودگی های صنعتی، کشاورزی یا حتی از طریق برخی خوراک های بی کیفیت وارد آب شوند. پایش دقیق منابع آب ورودی و انجام آزمایشات دوره ای برای اطمینان از عدم وجود فلزات سنگین در سطوح خطرناک، ضروری است. این سموم می توانند در بافت های آبزیان تجمع یافته و از طریق زنجیره غذایی به انسان منتقل شوند.

فناوری های نوین و رویکردهای پیشرفته در مدیریت کیفیت آب

با افزایش تقاضا برای محصولات آبزی و محدودیت منابع آب و زمین، صنعت آبزی پروری به سمت استفاده از فناوری های نوین و سیستم های پرورشی فوق متراکم حرکت کرده است. این رویکردها نیازمند مدیریت بسیار دقیق کیفیت آب هستند و راهکارهای فناورانه جدیدی را برای حفظ پایداری محیط زیست آبزیان ارائه می دهند.

خصوصیات بیولوژیکی آب: جامعه میکروبی و جلبکی

محیط آبی تنها شامل فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی نیست، بلکه مجموعه ای پویا از میکروارگانیسم ها، از جمله باکتری ها، جلبک ها و پلانکتون ها را در خود جای داده است. این جامعه بیولوژیکی نقشی کلیدی در چرخه مواد مغذی، تولید اکسیژن و حتی تجزیه مواد زائد ایفا می کند. مدیریت این جامعه، به ویژه در سیستم هایی مانند بایوفلاک، از اهمیت بالایی برخوردار است. تعادل در این جامعه می تواند به پایداری کیفیت آب و کاهش نیاز به تعویض آب کمک کند.

نوآوری ها در آبزی پروری فوق متراکم

سیستم های آبزی پروری فوق متراکم با هدف افزایش تولید در واحد سطح یا حجم و کاهش مصرف آب طراحی شده اند. این سیستم ها به دلیل تراکم بالای آبزیان، با چالش های بزرگی در زمینه مدیریت کیفیت آب مواجه هستند. کنترل دقیق دما، اکسیژن، pH و ترکیبات نیتروژنی در این سیستم ها برای جلوگیری از بروز استرس و بیماری ضروری است.

سیستم های مداربسته آبزی پروری (RAS): انقلاب در پرورش

سیستم های مدار بسته (Recirculating Aquaculture Systems – RAS) یکی از مهم ترین پیشرفت ها در آبزی پروری نوین هستند. در این سیستم ها، آب پس از عبور از مخازن پرورش، تصفیه شده و مجدداً به چرخه بازگردانده می شود. این امر به کاهش چشمگیر مصرف آب، کنترل دقیق تر شرایط محیطی و امکان پرورش در هر مکانی فارغ از منابع آبی بزرگ منجر می شود.

مزایا و چگونگی عملکرد RAS:

• کاهش مصرف آب: تا ۹۰-۹۹ درصد کاهش نسبت به سیستم های سنتی.
• کنترل محیطی بالا: امکان تنظیم دقیق دما، اکسیژن، pH و نور.
• کاهش خطر بیماری: با کنترل عوامل بیماری زا و حذف تماس با محیط طبیعی.
• کاهش آلودگی محیط زیست: با تصفیه پساب ها.

نقش و نحوه عملکرد فیلترهای زیستی در اصلاح آب: قلب تصفیه در RAS، فیلترهای زیستی هستند. این فیلترها محیطی را برای رشد باکتری های مفید فراهم می کنند که فرآیند نیتریفیکاسیون (تبدیل آمونیاک به نیتریت و سپس به نیترات) را انجام می دهند. این باکتری ها آمونیاک سمی را به ترکیبات کم خطرتر تبدیل می کنند و به حفظ کیفیت آب کمک شایانی می کنند.

فناوری بایوفلاک (Biofloc): رویکردی پایدار

سیستم بایوفلاک (Biofloc Technology – BFT) یک رویکرد نوین و پایدار در آبزی پروری است که بر اساس مدیریت نسبت کربن به نیتروژن (C/N) در آب عمل می کند. در این سیستم، با افزودن منابع کربن (مانند ملاس یا نشاسته) به آب، رشد باکتری های هتروتروفیک تحریک می شود. این باکتری ها آمونیاک را به پروتئین میکروبی تبدیل کرده و توده هایی از باکتری ها، جلبک ها و ذرات آلی را تشکیل می دهند که به آن ها بایوفلاک گفته می شود.

مزایای بایوفلاک:

• کاهش تعویض آب: به دلیل مصرف آمونیاک توسط بایوفلاک، نیاز به تعویض آب به شدت کاهش می یابد.
• تولید غذای طبیعی: بایوفلاک ها به عنوان یک منبع غذایی طبیعی غنی از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی عمل می کنند و می توانند ضریب تبدیل غذایی را بهبود بخشند.
• کاهش ضریب تبدیل غذایی (FCR): آبزیان با مصرف بایوفلاک، بخشی از نیاز غذایی خود را تأمین می کنند که به کاهش هزینه های غذادهی منجر می شود.
• کنترل بهتر بیماری ها: بایوفلاک می تواند با ایجاد یک لایه محافظ بر روی آبزیان و کاهش عوامل بیماری زا، به بهبود مقاومت در برابر بیماری ها کمک کند.

گونه های مناسب برای بایوفلاک:

بسیاری از گونه ها می توانند در سیستم بایوفلاک پرورش یابند، از جمله: میگو، تیلاپیا، کپور، ماهی قزل آلا و برخی گونه های دریایی. موفقیت در این سیستم نیازمند مدیریت دقیق C/N، هوادهی قوی و پایش منظم پارامترهای آب است.

اصول عملی نمونه برداری و پایش فاکتورهای آب

صرف شناخت فاکتورهای کیفیت آب کافی نیست؛ بلکه دانش و مهارت در نمونه برداری صحیح و پایش منظم آن ها برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی به موقع، حیاتی است. خطاهای رایج در نمونه برداری می توانند به نتایج نادرست و در نتیجه، تصمیمات اشتباه منجر شوند.

راهکارهای نمونه برداری صحیح

نمونه برداری آب باید با دقت و طبق پروتکل های استاندارد انجام شود تا نتایج حاصل از آزمایشات، نماینده واقعی وضعیت آب باشند.

• مکان نمونه برداری: نمونه برداری باید از نقاط مختلف استخر یا مخزن (سطح، میانه، کف و ورودی/خروجی آب) انجام شود تا تصویری جامع از کیفیت آب به دست آید.
• زمان نمونه برداری: زمان نمونه برداری نیز مهم است. به عنوان مثال، اکسیژن محلول در صبح زود (قبل از طلوع آفتاب) به پایین ترین حد خود می رسد، در حالی که pH در ساعات بعد از ظهر به دلیل فتوسنتز جلبک ها ممکن است بالاتر باشد.
• تجهیزات نمونه برداری: استفاده از ظروف تمیز و استریل، و اجتناب از آلودگی نمونه ها از اهمیت بالایی برخوردار است. برای برخی پارامترها مانند اکسیژن محلول، باید از روش های تثبیت در محل یا دستگاه های پرتابل استفاده شود.
• حمل و نگهداری نمونه: نمونه ها باید بلافاصله پس از نمونه برداری و در شرایط مناسب (معمولاً در دمای پایین و تاریکی) به آزمایشگاه منتقل شوند تا تغییرات شیمیایی و بیولوژیکی به حداقل برسد.

اهمیت پایش مداوم و تفسیر نتایج

پایش منظم پارامترهای کیفیت آب، نه تنها به تشخیص مشکلات در مراحل اولیه کمک می کند، بلکه الگویی از تغییرات طبیعی را نیز ارائه می دهد که برای مدیریت پیشگیرانه ضروری است. دستگاه های پرتابل برای اندازه گیری پارامترهایی مانند pH، DO، دما و شوری در محل، ابزاری ارزشمند برای پرورش دهندگان هستند.

پارامتر	محدوده بهینه (تقریبی)	اهمیت و علائم هشدار
اکسیژن محلول (DO)	۵-۸ میلی گرم بر لیتر	کمتر از ۴: استرس، کاهش رشد؛ کمتر از ۲: مرگ و میر.
pH	۶.۵-۸.۵	خارج از محدوده: استرس، افزایش سمیت آمونیاک/فلزات.
آمونیاک کل (TAN)	کمتر از ۰.۵ میلی گرم بر لیتر	بالاتر از ۰.۰۵ میلی گرم بر لیتر (NH3): سمی برای بسیاری گونه ها.
نیتریت (NO2-)	کمتر از ۰.۱ میلی گرم بر لیتر	بالاتر از ۰.۵ میلی گرم بر لیتر: بیماری خون قهوه ای.
دما	بسته به گونه (مثلاً ۲۰-۳۰ گرمابی، ۱۰-۱۸ سردابی)	خارج از محدوده: کاهش تغذیه، استرس، افزایش بیماری.
این مقادیر تقریبی بوده و بسته به گونه و مرحله زندگی آبزیان متفاوت است.

تفسیر نتایج آزمایشات نیازمند دانش و تجربه است. یک مقدار غیرطبیعی در یک پارامتر خاص، معمولاً نشانه ای از یک مشکل بزرگ تر است که نیاز به بررسی دقیق تر دارد. به عنوان مثال، کاهش ناگهانی اکسیژن محلول می تواند ناشی از افزایش بیوماس، غذادهی بیش از حد، یا مرگ ناگهانی جلبک ها باشد. اقدام به موقع بر اساس این داده ها، می تواند از خسارات جبران ناپذیر جلوگیری کند.

فهم چرخه نیتروژن و مدیریت آن، مرز بین موفقیت و شکست در آبزی پروری است؛ آمونیاک و نیتریت، قاتلان خاموش مزارع پرورش ماهی هستند.

نتیجه گیری: آینده آبزی پروری با مدیریت هوشمندانه آب

کتاب «اهمیت آب در آبزی پروری نوین» نوشته محمدمهدی حق پرست رادمرد، با ارائه دیدگاهی جامع و کاربردی، به وضوح نشان می دهد که آب، نه تنها یک محیط، بلکه یک عامل فعال و حیاتی در تعیین سرنوشت مزارع آبزی پروری است. تمامی فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب، در تعاملی پیچیده با یکدیگر، سلامت و بهره وری آبزیان را تحت تأثیر قرار می دهند. از پایش دقیق دما، اکسیژن و pH گرفته تا مدیریت پیشرفته ترکیبات نیتروژنی و فلزات سنگین، هر یک از این اجزا نیازمند توجه و دانش کافی هستند.

آینده آبزی پروری، به ویژه با رویکرد به سیستم های متراکم و فوق متراکم، به شدت به توسعه و به کارگیری فناوری های نوین در مدیریت کیفیت آب وابسته است. سیستم های مداربسته (RAS) و فناوری بایوفلاک (Biofloc) نمونه هایی بارز از این پیشرفت ها هستند که با کاهش مصرف آب و افزایش پایداری، مسیری نوین را برای تولید پروتئین دریایی هموار ساخته اند. برای دستیابی به حداکثر سودآوری و کمترین اثرات زیست محیطی، پرورش دهندگان باید خود را به دانش روز مجهز کرده و اصول علمی مدیریت آب را سرلوحه کار خود قرار دهند.

در نهایت، موفقیت در این صنعت، ترکیبی از دانش نظری، مهارت عملی و پایش مستمر است. مطالعه این کتاب و به کارگیری توصیه های آن، بدون شک به ارتقاء سطح کیفی و کمی مزارع آبزی پروری و تضمین آینده ای پایدار برای این صنعت کمک شایانی خواهد کرد. متخصصان و علاقه مندان به حوزه آبزی پروری با مطالعه عمیق تر اثر محمدمهدی حق پرست رادمرد، می توانند گام های مؤثری در جهت بهینه سازی سیستم های پرورشی خود بردارند.