جزئیاتی از یک اقدام عجیب در شهری جهانی/ نقش بتُن در بیشاپور چیست؟ – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری آنلاین- گروه استان ها: محور باستانی ساسانی تیر ماه سال ۱۳۹۷ در اجلاس میراث جهانی که در کشور بحرین برگزار شد در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این محور متشکل از شهر تاریخی بیشاپور، تنگه تاریخی طبیعی چوگان، غار مجسمه شاپور اول ساسانی، مجموعه تاریخی قلعه دختر، آتشکده و شهر گور در شهرستان فیروز آباد و کاخ ساسان در شهر سروستان است. قدمت این آثار به اواخر دوره ساسانی باز می گردد. ساسانیان یکی از حکومت های قدرتمند پارسی در فاصله سال های ۲۲۴ تا ۶۵۸ میلادی بودند.

شهر جهانی ببیشاپور یکی از شهرهای مهم و پر رونق در زمان حکومت ساسانیان بود و یکی از شگفتی های معماری تاریخ ایران است. این شهر در فاصله ۲۵ کیلومتری از شهر کازرون و ۱۲۰ کیلومتری شهر شیراز واقع شده است. بیشاپور از دو قسمت تشکیل شده است؛ قسمتی که به ارگ سلطنتی اختصاص دارد و بناهای مهمی مانند معبد آناهیتا، ایوان موزائیک، کاخ به والرین و تالار تشریفات شاپور را در خود جای داده است و قسمت عامه نشین که شامل مناطقی مانند گرمابه، کاروان سرا، بازار و خانه های مسکونی می شود. این شهر با ساختار جذاب منحصر به فرد و بناهای تاریخی اش، عظمت و شکوه دوران ساسانی را به بهترین نحو نمایش می دهد.

طی روزهای گذشته و با هدف بهسازی مسیرهای عبور و مرور گردشگران، مسیرهای بتنی در برخی از بناهای شهر بیشاپور احداث شده است. گرچه این بتن ریزی بر روی لایه ای از پلاستیک نازک انجام شده اما برخی از فعالان و صاحب نظران میراث فرهنگی معتقدند، این عملیات به منظر بنا خدشه وارد کرده و همچنین می تواند خطراتی برای آثار بیش از ۱۷۰۰ ساله این شهر داشته باشد.

بتن ریزی در محوطه کاخ بیشاپور منظر بنا را دچار آسیب کرده است

محسن عباسپور، فعال میراث فرهنگی به خبرنگار آنلاین گفت: متأسفانه به تازگی شاهد اجرای عملیات بتن ریزی در شهر باستانی بیشاپور هستیم. این بتن ریزی در حال حاضر به صورت اجرای راه عبورهای بتنی به عرض حدوداً یک متر و ارتفاع متغیر ۲ تا ۵ سانتی متر در تالار تشریفات، ایوان موزائیک و راهروهای منتهی به این دو بنای ۱۷۰۰ ساله صورت پذیرفته است. در مجموع در حدود ۲۵۰ متر طول راهرو سیمانی اجرا شده که با احتساب عرض های متغیر آن، در حال حاضر چیزی نزدیک به ۳۰۰ مترمربع از اصلی ترین آثار ساسانی شهر باستانی بی شاپور با سیمان پوشانده شده اند.

وی ادامه داد: گرچه گفته می شود این کار با هدف بهبود مسیرهای گردشگری صورت پذیرفته اما اولین لطمه را به گردشگری زده است؛ چراکه استفاده از بتن در این اثر، باعث شده منظر بنا دچار آسیب شود. به ویژه که با اتکا به منابع متعدد تاریخی، اطلاعات موجود در سفرنامه ها و همچنین یافته های ناشی از کاوش های سال های گذشته، می دانیم که اکثر قریب به اتفاق بناهای شهر بیشاپور، از بدنه گرفته تا کف و سقف آنها، با لایه های ضخیمی از گچ پوشانده شده بودند. در برخی موارد هم از نماهای سنگی استفاده شده است. حالا اینکه با سیمان و بتن، برای بازدید از این شهر راه عبور درست کنند، کاملاً با بافت و منظر بنا مغایرت دارد.

وی همچنین نسبت به آسیب های احتمالی ناشی از اجرای این مسیر بتنی هشدار داد و افزود: بخشی از این بتن ریزی در راهروهای شهر بیشاپور اجرا شده است. اجرای این بتن ریزی در راهروها، به نحوی است که دو جوی با عرض ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر در دو طرف هر راهرو ایجاد شده است. با توجه به اینکه این راهروها، مسقف نیستند، به دنبال بارش باران در فصول سرد سال، شاهد خواهیم بود که آب باران از سطح بتنی ایجاد شده به پای دیوارها منتقل و جوی های آب به راه خواهد افتاد که بی تردید باعث تشدید فرسایش و تخریب در آنها خواهد شد.

عباسپور همچنین خاطر نشان کرد: بتن ریزی صورت گرفته گرچه بر روی لایه ای از پلاستیک انجام شده، اما در هر حال هم وزن قابل توجهی دارد و هم آثار ساسانی موجود در این شهر را با مصالحی پوشانده که در صورت نیاز به کاوش های بعدی، چالش هایی به همراه خواهد داشت. در نمونه های استاندارد، تلاش می شود مسیرهای عبور گردشگرها با مصالح موقت مانند سنگ ریزه و یا مانند آنچه که در تخت جمشید استفاده شده، با چوب بپوشانند، بنابراین اینکه در تخت جمشید مسیر با چوب پوشانده شود و در بیشاپور با بتن ، این پرسش را مطرح می کند که آیا مسئولان مربوطه تابع استانداردهای دوگانه ای در آثار هستند؟

فرسایش شهر بیشاپور این اثر تاریخی را تهدید می کند

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به روند تشدید فرسایش در شهر بیشاپور، خواستار بازنگری در اولویت بندی های مرتبط با این شهر شد و گفت: بهتر است بازنگری جدی در اولویت بندی های مربوط به شهر باستانی بیشاپور انجام شود. وضعیت بناهای این شهر نشان می دهد که امور مربوط به مرمت و استحکام بخشی، اولویت بسیار بالاتری نسبت به سایر مسائل این مجموعه دارند. شهر بیشاپور سال هاست که با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می کند. بسیاری از آثار این شهر نیاز به مرمت اضطراری و استحکام بخشی دارند. حتی در طول مسیری که این بتن ریزی انجام شده، شاهد هستیم که به تازگی قطعه های جدیدی از گچ های بنا از دیواره جدا شده اند.

عباسپور گفت: در عین حال چنانچه مسئولان مربوطه تأکید فراوانی به بهبود زیرساخت های گردشگری دارند و اولویت حضور گردشگر را بالاتر از حفظ آثار می دانند، در ابتدا بایستی نسبت به نصب تابلوهای راهنما و ایجاد برخی دیگر از موارد مشابه اقدام کنند. در مرحله نهایی هم چنانچه بخواهند بهسازی مسیر را داشته باشند، بهتر است از مواد و مصالحی استفاده کنند که با محیط هم خوانی داشته باشد و به منظر آن ضربه نزند. به عنوان مثال استفاده از گچ که در شهر بیشاپور به وفور به کار رفته، می تواند به عنوان یکی از گزینه ها بررسی شود. علاوه بر این در منطقه شاپور و کازرون، از گچ برای کف سازی نیز استفاده می شده است و بنابراین ضروری است بتن ریزی اجرا شده هرچه سریع تر جمع آوری شده و فعالیت های این حوزه به صورت جدی بازنگری شوند.

هدف از ایجاد مسیر بتنی در کاخ بیشاپور جلوگیری از تردد پراکنده گردشگران است

محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز در گفتگو با خبرنگار آنلاین، به هدف ایجاد مسیر بتنی در شهر تاریخی بیشاپور اشاره کرد و گفت: در مجموعه شهر باستانی بیشاپور به منظور ایجاد مسیر واحد گردشگری و جلوگیری از تردد پراکنده گردشگران در این سایت تاریخی و قدم بر روی بناها و آثار، با رعایت موازین مرمتی و حفاظتی راهروها و مسیری طراحی شده که افراد در مسیری یکسان و مشخص تردد کنند و فشار بر مابقی این عرصه تاریخی به حداقل رسد.

ثابت اقلیدی ادامه داد: این محورها مسیرها به منظور راهنمایی و حضور اصولی گردشگران و بازدید کنندگان در مناطق مختلف تاریخی استان از جمله تخت جمشید طراحی و اجرا شده و نتیجه مطلوبی را به همراه داشته است.

بتن آسیب به آثار تاریخی نمی رساند

مدیر کل میراث فرهنگی فارس با تاکید بر اینکه بتن ها به آثار تاریخی صدمه ای نخواهند زد، گفت: این مسیرهای بتن ریزی شده آسیبی به بناها وارد نخواهند کرد زیرا با جدا کنندهایی مانند لایه های پلاستیک و چندین لایه فوم از خاک و بستر شهر تاریخی بیشاپور جدا شده است و برخوردی مستقیمی با زمین ندارد.

وی با اشاره به تأیید و اطلاع سازمان جهانی یونسکو از اجرای همچنین طرح هایی گفت: این طرح ها چون با هدف حفاظت و به منظور جلوگیری از تخریب آثار تاریخی اجرا می شود مانعی نداشته و سازمان متولی همراهی می کند.

ثابت اقلیدی ادامه داد: اجرای طرح راهروها و مسیر بتی فشاری بر آثار و بناهای تاریخی وارد نخواهد کرد و تمامی مراحل انجام این امر مبتنی بر نظرات کارشناسی شده و تأیید شورا و کمیته فنی است.

وی در آخر تاکید کرد: هدف از اجرای این طرح و ایجاد مسیر مشخص بتن ریزی شده به منظور رفت و آمد گردشگران و بازدید کنندگان بوده و این امر باعث جلوگیری از تردد پراکنده و تخریب بیشتر آثار تاریخی خواهد بود.

گفتنی است شهر بیشاپور یکی از مراکز مهم ساسانیان محسوب می شده است. این شهر حدود ۱۷۰۰ سال پیش به دستور شاپور ساسانی، دومین پادشاه ساسانیان ساخته شد؛ این شهر تاریخی در ۲۰ کیلومتری غرب کازرون به همراه نقش برجسته های تنگ چوگان و غار شاپور در کازرون، قلعه دختر و کاخ اردشیر فیروزآباد و کاخ ساسانی سروستان، در قالب پرونده «منظر باستان شناسی ساسانی فارس» به عنوان بیست و سومین اثر ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.