تیک تاک؛ صدای اعتراض – نازک نارنجی

به گزارش نازک نارنجی، فرهیختگان نوشت: مدیر مالک پلتفرم تیک تاک مطرح کرد : «مطمئن باشید، ما جایی نمی رویم. ما مطمئن هستیم و برای حقوق شما در دادگاه ها مبارزه خواهیم کرد.» براساس این لایحه، شرکت چینی بایت دنس موظف است تا تیک تاک را به یک شرکت آمریکایی بفروشد. در غیر این صورت دسترسی به آن در ایالات متحده ممنوع اعلام خواهد شد. این لایحه درحالی به امضای جو بایدن رسیده که از سال گذشته تاکنون جلسات دادگاه مختلفی در این زمینه و با حضور نمایندگان مجموعه تیک تاک برگزار شده است. ممنوعیت استفاده از این پلتفرم تصویرمحور درحالی مطرح شده است که تاکنون شبکه های اجتماعی مختلفی اعم از اینستاگرام، واتساپ و فیسبوک هویت آمریکایی دارند و از همان ابتدای شکل گیری به صورت آزادانه و بدون توجه به چهارچوب های اخلاقی در کشورهای مختلف دنیا درحال فعالیت هستند. البته مقایسه ممنوعیت استفاده از تیک تاک در آمریکا با فیلترینگ شبکه های اجتماعی خارجی در ایران اعتبار چندانی ندارد. آمریکا در شرایطی مقابل تیک تاک ایستاده که شبکه اجتماعی جامعی مثل اینستاگرام دارد و می تواند جایگزین آن کند که در سطح بین المللی فعال تر از تیک تاک هم است.

   یا به ما بفروشید یا حذف تان می کنیم
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا دولت ترامپ اولین کسی بود که نسبت به مساله پلتفرم تیک تاک هشدار داد. او با ابراز نگرانی از اینکه ۱۳۸ میلیون کاربر آمریکایی در تیک تاک عضو هستند، گفت: «اگر به کودکان و نوه هایتان اهمیت می دهید برنامه تیک تاک را روی گوشی های هوشمند آنها غیرفعال و حذف کنید.» پمپئو از مردم خواسته بود که به او اعتماد کنند و قول داده بود که در آینده جوانان به خاطر این ممنوعیت از والدین شان تشکر خواهند کرد. بعد از پمپئو، دونالد ترامپ هم شبکه اجتماعی تیک تاک را تهدیدی برای امنیت ملی خواند. در دوره ریاست جمهوری ترامپ همه کابینه به دنبال این بودند تا این شرکت چینی را مجبور کند تا سهام خود را در آمریکا بفروشد. در روزهای اخیر هم بایدن بسته لوایح کمک های خارجی را امضا کرد که شامل قانون حفاظت از شهروندان آمریکایی در مقابل اپلیکیشن های تحت کنترل دشمن خارجی بود. این قانون به بایت دنس، مالک چینی تیک تاک ۲۷۰ روز فرصت می دهد تا این پلتفرم خود را به مالکی جدید بفروشد. در غیر این صورت تیک تاک در فروشگاه های اپلیکیشن آمریکایی ممنوع خواهد شد. بایت دنس هم نسبت به این قانون اعتراض کرده و طی بیانیه ای به غیرقانونی بودن ممنوعیت تیک تاک واکنش نشان داد و اعلام کرد: «ممنوعیت تیک تاک غیرقانونی است و این امر را در دادگاه به چالش می کشیم. ما معتقدیم این وقایع و قوانین درواقع واضح هستند و درنهایت ما پیروز خواهیم شد. ما میلیاردها دلار سرمایه گذاری کردیم تا داده های آمریکا و پلتفرم مان را ایمن و عاری از تاثیر و دستکاری خارجی نگه داریم.»
داوود طالقانی، نویسنده کتاب شرق شناسی معتقد است مساله شدن پلتفرم تیک تاک از جایی شروع شد که شخصیت های امنیتی آمریکایی و سپس اتحادیه اروپا درباره اش موضع گیری کردند. وی درباره روند شکل گیری این جریان گفت: «اولین فردی که به عنوان یک شخصیت سیاسی- امنیتی درباره این پلتفرم موضع گیری کرد، مایک پمپئو وزیر خارجه سابق آمریکا بود. پمپئو به پدر و مادرها توصیه کرد که تیک تاک را از موبایل های خود و فرزندان شان حذف کنند. در ادامه این روند، کنگره به اعضایش پیشنهاد کرد که در موبایل هایشان از این پلتفرم استفاده نکنند. سپس همین توصیه به کارکنان دولت ابلاغ شد و تا الان حداقل دو سه بار دادگاه تیک تاک برگزار شده و نمایندگان این پلتفرم در مجلس حضور پیدا کرده اند. امروز تیک تاک در آستانه ممنوعیت است و شروطی گذاشته شده که این بستر ذیل آنها به فروش برسد در غیر این صورت استفاده از آن در ایالات متحده آمریکا ممنوع خواهد شد. تمام این اتفاقات و رویدادهای خبری از جنس امنیتی- سیاسی بوده و بهتر است فعلا به جنبه های فرهنگی، هویتی و اقتصادی آن کاری نداشته باشیم.

   خطر جدی تیک تاک برای استیلای سیاسی آمریکا
با توجه به رشد بدون توقف چین در زمینه های مختلف در سال های اخیر، این کشور به عنوان یکی از رقبای جدی آمریکا شناخته می شود. همین موضوع سبب شده تا آمریکا توجه ویژه ای نسبت به این رقیب قدرتمند داشته باشد. در کنار این موضوع انتخابات زمان زیادی به انتخابات آمریکا نمانده و پیش از این هم شائبه هایی درخصوص دخالت روسیه در انتخابات آمریکا وجود داشت. تلاقی این مسائل باعث می شود که کاخ سفید نسبت به نفوذ چینی ها به شکاف های اجتماعی آمریکا آن هم در میان اعتراضات ضداسرائیلی در این کشور احساس خطر کنند. طالقانی در توضیح این تهدید گفت: «نکته اساسی بر سر استیلای سیاسی و سلطه پلتفرمی است که آمریکا بر جامعه خودش و سایر جوامع دارد. ایالات متحده مجموعه ای از پلتفرم ها، رسانه های اجتماعی و خانواده های بزرگ فناوری ارتباطی را گسترش داده که اینها به عنوان یک سری زیرساخت و بسترهایی که قرار بوده خدمات اجتماعی مثل پیام رسانی و داشتن صفحات شخصی و بازاریابی ارائه کنند. این پلتفرم ها و سرویس ها در همه جوامع جای خود را باز کرده بودند و این استیلای سیاسی و کنترل ایدئولوژیک آمریکا در چند سال گذشته خیلی خوب اعمال می شد تا اینکه چین با برنامه تیک تاک در دو نسخه که یکی از آنها برای خود چینی هاست و دیگری برای غیرچینی ها، این فضا را شکاند.
این نکته هم وجود دارد که این برنامه یک منطق زیبایی شناسی و فرهنگی دارد که کاملا مبتنی بر یک لذت تصویری است؛ سرگرمی را به حد ناب خودش می رساند و عملا چالش ها و هنجارهای اخلاقی و شرکتی (هنجارهایی که شرکت ها خودشان اعمال کرده اند) را ندارد. برای همین خیلی خوب در دنیا مورد اقبال واقع شد. به دنبال آن یک چالش امنیتی- سیاسی برای آمریکا به وجود آمد که ممکن است این کنترل، سلطه و استیلایی که تا الان از طریق پلتفرم ها و خانواده بزرگ فناوری های ارتباطی داشته به خطر بیفتد. در این موقعیت انگاره هایی مطرح می شود که هیچ کس نمی تواند آن را اثبات یا رد کند. این انگاره ها از انتخابات دوره اول ترامپ به وجود آمد که آیا انتخابات توسط رسانه های غیرآمریکایی یا نیروهای غیرآمریکایی در رسانه های اجتماعی به انحراف کشیده می شود یا نه؟ در انتخابات دوره اول ترامپ هم مساله درباره دخالت روسیه بود و درنهایت هم مشخص نشد که واقعیت داشته است یا خیر. وقتی درباره محبوبیت تیک تاک و احتمال جریان سازی آن برای انتخابات یا افکار عمومی آمریکا صحبت می کنند این انگاره ها، یعنی انگاره دستکاری اطلاعات به وسیله الگوریتم ها و هوش مصنوعی و همچنین سرقت و به دست آوردن کلان داده ها و آمار و اطلاعات شهروندان آمریکایی مطرح شده است. تقریبا هر حاکمیتی دو نکته را در قبال پلتفرم های خارجی خودش مطرح می کند و معمولا چون گزاره هایی امنیتی و سیاسی است به صورت رسمی تایید یا رد نمی شوند. همین انگیزه برای کسانی که در داخل کشور ما اقدام به فیلترینگ شبکه های اجتماعی می کنند نیز وجود دارد، یعنی آنها هم معمولا در بهانه هایشان این نکته را ذکر می کنند یا ممکن است شرکت های ارتباطی بزرگ دنیا که غالبا غربی هستند به کلان داده های جامعه ما دست پیدا کنند، یا به وسیله دستکاری الگوریتم، استفاده از هوش مصنوعی و شبکه های اجتماعی افکار عمومی را منحرف کنند. این تمام صورت مساله دولت آمریکا با تیک تاک است. البته می شود یک انگیزه اقتصاد سیاسی هم برای آن مطرح کرد. چین انتفاع بسیار زیادی از تیک تاک و مصرف رسانه ای که کاربران در آمریکا دارند، کسب می کند. اما به نظر می رسد این دلیل اصلی نباشد که آمریکا بخواهد به خاطر آن با چین مقابله کند.

   در تیک تاک از فلسطین ۱۵ برابر بیشتر از اسرائیل حمایت می شود

با توجه به اینکه تیک تاک چهارچوب خاصی را برای نسخه جهانی خود در نظر نگرفته است، بسیاری از محتواهای مربوط به فلسطین از این طریق منتشر می شوند. این در حالی است که شبکه مشابه آمریکایی یعنی اینستاگرام، سانسور شدیدی بر محتواهای غیرهمسو با منافع خود اعمال می کند. این در حالی است که نفتالی بنت، نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی در سفر خود به آمریکا ضمن تاکید بر اینکه اسرائیل وضعیت خوبی در افکار عمومی بین المللی ندارد گفت: «به دنبال این هستیم که موقعیت مان در افکار عمومی جهان تقویت شود تا آزادی عمل کامل به فرماندهان ارتش اسرائیل برای نابودی حماس داده شود؛ هرچند که در حال حاضر افکار عمومی جهان به نفع ما نیست.» بنت از تیک تاک به عنوان مصداقی برای تایید گفته هایش استفاده کرد و گفت: «در شبکه تیک تاک محتوای طرفدار فلسطین و گروه حماس ۱۵ برابر بیشتر از محتوای طرفدار اسرائیل دیده می شود.» بنابراین اتفاقات و جدی تر شدن روند ممنوعیت تیک تاک در آمریکا، این مساله ایجاد می شود که ایالات متحده به دنبال تخریب یکی از بازوهای رسانه ای فلسطین باشد. طالقانی با اشاره به اینکه مواجهه امنیتی-سیاسی دولت های آمریکایی و غربی (که شبیه همین واکنش ها را با تیک تاک داشته اند) مربوط به قبل از طوفان الاقصی و مساله فلسطین است، گفت: «این فشارها صرفا در فلسطین خلاصه نمی شود و از قبل شروع شده است. همان طور که گفتم تیک تاک یک رژیم زیبایی شناسی خاصی دارد که تقریبا هیچ خط قرمزی ندارد و صرفا مبتنی بر لذت ناب بصری است و صرفا همین تصویر است پیرو همین مورد از اینستاگرام بسیار جلوتر است و به این معنا هیچ چهارچوب اخلاقی و حقوقی را در خودش جا نمی دهد؛ چراکه گذاشتن هرگونه چهارچوب اخلاقی، حقوقی یا هنجاری به منزله محدودکردن آن پلتفرم است. اینستاگرام این محدودیت ها را داشت اما تیک تاک از اول چنین محدودیت هایی نداشت. به همین دلیل هم محبوب تر شد؛ چراکه آدم ها می توانستند خیلی راحت تر و بدون واسطه از این لذت بصری استفاده کنند. به نظر می رسد در ماجرای فلسطین یک نتیجه ناخواسته به وجود آمده است، یعنی چون این پلتفرم از اول چهارچوب های مشخص و محدودیت های اخلاقی نداشته، درباره مساله فلسطین هم ورود نمی کند. پس این موضوع ربطی به این ندارد که چین طرفدار حماس یا فلسطین است یا در هماهنگی با ایران این اقداماتی می کند. مساله این است که تیک تاک چون از اول چهارچوب اخلاقی و هنجاری نداشته، نسبت به مساله طوفان الاقصی و فلسطین هم هست. درحالی که احیانا گر یک جنبش اجتماعی دیجیتال در تیک تاک به وجود می آید یک نتیجه ناخواسته برای این پلتفرم است، یعنی کارکرد این پلتفرم از ابتدا این نبوده که جنبش های اجتماعی در آن شکل بگیرد. بلکه قرار بوده آدم ها در آنجا سرگرم شوند و یک اوقات فراغت کوتاه داشته باشند. بنابراین مواجهه آمریکایی ها و اسرائیلی ها با تیک تاک در مساله فلسطین به این معناست که می خواهند نسبت به فقدان چهارچوب اخلاقی و هنجاری تیک تاک چشم پوشی کنند، یعنی آنها توقع دارند تیک تاکی که تحت عنوان نسخه جهانی ارائه می شود، یک سری از محدودیت های اخلاقی و هنجاری را رعایت کند.

   چین می خواهد مرکز جهانی ارتباطات باشد
برخی بر این باورند که باتوجه به محبوبیت چشمگیر تیک تاک در بین جوانان از یک طرف و فقدان هرگونه چهارچوب و آزادانه بودن محتواهای منتشرشده در این پلتفرم از طرف دیگر، زنگ خطری برای اروپا و آمریکا ایجاد شده تا مبادا کنترل فضای دیجیتال از دست شان خارج شود. طالقانی تحریم شرکت هواوی توسط غربی ها را به عنوان اولین واکنش سلبی این کشورها نسبت به اقدامات چین دانسته و گفت: «در آن زمان این برآورد وجود داشت که چین در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ ساله، «سیلیکون ولی» خودش را داشته باشد و در برابر شرکت های مادر و غول های فناوری ارتباطات، تبدیل به یک مرکز جهانی برای ارتباطات، رسانه های اجتماعی و در کل در مرکز تکنولوژی های نوظهور قرار بگیرد. اما به نظر می رسد حداقل چین در این بازه زمانی به چنین برآوردی دست پیدا نکرد، یعنی رسانه های محبوب چینی ها متفاوت با رسانه های محبوب غربی هاست. نسخه هایی که برای رسانه های اجتماعی در داخل چین ارائه می شود با نسخه های جهانی متفاوت است. چین یک سانسور گسترده و یک کنترل ایدئولوژیک بر محتواهایش دارد که این سانسور و کنترل ایدئولوژیک را در نسخه های ارائه شده برای سایر جوامع اعمال نمی کند. پس تمام مسئله غربی ها بر سر همین سانسور و کنترل ایدئولوژیک است. اگر چین هم بخشی از این سانسورها را بر نسخه های جهانی اعمال می کرد احتمالا غربی ها مشکلی با تیک تاک نداشتند. احتمالی وجود دارد که اتفاقا یکی از انگیزه هایی است که آمریکایی ها از آن می ترسند. به این صورت که چین در قبال نسخه های جهانی به شیوه های دیگری سانسور و کنترل ایدئولوژیک کند، یعنی همانطور که خط قرمزهایی برای نسخه های داخلی تعیین کرده یک سری خط قرمز برای نسخه های جهانی رسانه های اجتماعی و تکنولوژی های نوظهورش بگذارد که منافع ملی چین در بیرون از مرزهایش را تضمین کند و این اتفاق قطعا خوشایند آمریکایی ها نیست. البته این امر هنوز رخ نداده و یک پیش بینی است که احتمالا غربی ها از آن باخبرند و در حال مبارزه با آن هستند.

انتهای پیام