فردا در ترکیه چه خبر است

به گزارش نازک نارنجی، چیزی تا برگزاری انتخابات سراسری ترکیه نمانده، انتخاباتی که برای خیلی ها فراتر از صرفا رای گیری برای تعیین رئیس جمهوری بعدی یا اعضای جدید پارلمان است؛ بسیاری رای گیری روز یکشنبه را اعلام موضع مردم ترکیه درباره نوع حکومت کشورشان می دانند.

نامزدها

«رجب طیب اردوغان»

رجب  طیب اردوغان، قلب تپنده سیاست امروز ترکیه است. این مرد ۶۹ ساله از ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ شهردار استانبول بود و سپس به بالاترین مدارج اجرایی کشورش راه یافت. او حزب اسلامی میانه روی «عدالت و توسعه» را در ۲۰۰۱ تاسیس کرد و یک سال بعد با این حزب به پیروزی رسید.

اردوغان از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ نخست وزیر ترکیه بود و سپس با کناره گیری از مقام خود، به ریاست جمهوری رسید. از آن زمان او کوشیده تا دایره اختیارات خود را افزایش دهد و در ۲۰۱۷ با برگزاری رفراندوم، مجموعه ای از اصلاحات را در قانون اساسی ترکیه انجام داد که قدرت مقام ریاست جمهوری را بیش از پیش کرد.

سلطه اردوغان بر سیاست، دولت و نظام قضایی ترکیه در تاریخ ۱۰۰ سال گذشته این کشور بی سابقه است. او در ۲۰۱۲ تا آنجا پیش رفت که تقسیم قدرت را یک «مانع» توصیف کرد.

امروز اما اردوغان با مسائل و چالش های متعددی دست و پنجه نرم می کند. از بحران اقتصادی ترکیه و افزایش سرکوب حقوق بشر گرفته تا تضعیف حاکمیت قانون در سال های اخیر، همگی از مسائلی هستند که میدان را بر اردوغان تنگ کرده اند. حزب تحت امر او در حال حاضر با حزب ملی گرای افراطی «حرکت ملی» متحد شده و «ائتلاف مردم» را به وجود آورده است.

«کمال قلیچداراوغلو»

او هرگز نخستین گزینه به عنوان رهبر اپوزیسیون ترکیه نبود، اما توانسته از دیگران پیشی بگیرد و با رهبری ائتلاف میز ۶ نفره یا «ائتلاف ملت»، در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو رقیب اصلی اردوغان محسوب شود.

این مرد ۷۴ ساله را به چشم یک بروکرات ضدفساد نگاه می کنند، تا آنجا که یکی از اسامی مستعارش «عمو بروکرات» است. او از سال ۲۰۱۰ تا امروز رهبر حزب «مردم جمهوری خواه» بوده است.

قلیچداراوغلو و ائتلاف اپوزیسیون ائتلاف ملت وعده داده اند که ترکیه را دچار تغییرات بنیادین کرده و نظام سیاسی این کشور را دوباره به یک نظام پارلمانی تغییر دهند. آن ها می خواهند تا جای ممکن اصلاحاتی را که اردوغان برای افزایش قدرت مقام ریاست جمهوری در قانون اساسی ایجاد کرده، باطل کنند.

علاوه بر حزب مردم جمهوری خواه قلیچ داراوغلو که بخش چپ میانه رو، سوسیال دموکرات ها و ملی گراها را در بر می گیرد، این ائتلاف همچنین «حزب خوب» را در خود جای داده که از دل ملی گراهای راست افراطی ترکیه بیرون آمده است؛ دو حزب راست میانه رو که رهبری شان را اعضای سابق حزب عدالت و توسعه یعنی «علی باباجان» و «احمد داووداغلو» بر عهده دارند هم در ائتلاف ملت حضور دارند. پنجمین عضو این ائتلاف یک حزب راست میانه روی دیگر به نام «حزب دموکرات» است و حزب ششم «حزب سعادت» است که حزبی محافظه کار، ملی گرا و مذهبی است و همزمان با حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۱ تاسیس شده است.

این ائتلاف می کوشد دموکراسی به سبک پارلمان را بار دیگر در ترکیه برقرار کند. ایجاد حاکمیت قانون، آزادی بیان و آزادی رسانه ها هم از دیگر وعده هایش است. میز شش نفره سعی دارد با رهبری قلیچداراوغلو کاری کند که توزیع قدرت دوباره صورت پذیرد. قلیچداراوغلو اخیرا در گفت وگو با دویچه وله گفت که اگر پیروز شود، ماده ای قانونی را که بر اساس آن توهین به رئیس جمهوری یک جرم جنایی است، لغو خواهد کرد؛ قانونی که اردوغان با استناد به آن منتقدان بسیاری را به دادگاه کشانده است.

قلیچداراوغلو همچنین تحت حمایت اکرم امام اوغلو و منصور یاواش، شهردارهای قدرتمند استانبول و آنکارا قرار دارد. در ابتدای امر یکی از اعضای ائتلاف میز شش نفره، یعنی حزب «خوب» از ائتلاف اپوزیسیون خارج شد، زیرا معتقد بود که امام اوغلو و یاواش در نظرسنجی ها عملکرد بهتری نسبت به قلیچداراوغلو نشان داده اند، اما در نهایت با فشار عمومی این حزب هم وادار به پذیرش کمال به عنوان نامزد اپوزیسیون شد و از او اعلام حمایت کرد. البته این رهبر حزب مردم جمهوری خواه هم وعده داد که اگر پیروز شود، یاواش و امام اوغلو را به معاونت خود برگزیند.

بسیاری سیاستمداران با نفوذ کُرد گفته اند که احتمالا رای دهندگان کرد – که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از کل رای دهندگان را شامل می شوند – به قلیچداراوغلو رای خواهند داد.

تقریبا تمامی بدنه اپوزیسیون ترکیه بر این باور هستند که باید برای شکست دادن اردوغان، تنها یک نامزد معرفی کنند، زیرا در غیر اینصورت آرای اپوزیسیون بین نامزدهای مختلف تقسیم شده و احتمالا حریف اردوغان نخواهند شد. با این وجود، دو چهره سیاسی ترکیه قبلا اعلام کردند که فارغ از این گروه بندی ها میان دولت مرکزی و احزاب اپوزیسیون، به صورت مستقل یا تک حزبی وارد رقابت های انتخاباتی خواهند شد. با این حال، این دو چهره از محبوبیت چندانی برخوردار نیستند، و روز پنجشنبه محرم اینجه اعلام کرد از انتخابات انصراف می دهد.

«محرم اینجه انصراف داد»

 محرم اینجه سیاستمدار ۵۹ ساله در ۲۰۱۸ به عنوان نامزد حزب مردم جمهوری خواه وارد عرصه انتخابات شد، اما با کسب ۳۰ درصد از آرا، رقابت را به اردوغان واگذار کرد.

او سپس از حزب مردم جمهوری خواه کنار رفته و حزب خودش را تاسیس کرد: «حزب مملکت». او حزب مردم جمهوری خواه را به این متهم کرد که در انتخابات ۲۰۱۸ آن طور که باید و شاید از او حمایت به عمل نیاورده است.

اینجه وعده داده بود که در صورت پیروزی، حاکمیت قانون و آزادی مطبوعات را تقویت کند و باور داشت که با این کار، خود به خود اقتصاد و صنعت گردشگری ترکیه هم بهبود خواهند یافت.

«سنان اوغان»

نامزد دیگر انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ ترکیه سنان اوغان است و نسبت به سه نامزد دیگر، کمترین شانس را برای تصاحب مسند ریاست جمهوری کشورش دارد. تنها حامی او ائتلافی از احزاب ملی گرای افراطی کوچک است.

او در ۲۰۱۱ با حزب ملی گرای افراطی «حرکت ملی» به پارلمان ترکیه راه یافت؛ این حزب که حالا با اردوغان متحد شده، در آن زمان از تشکیل دهندگان اپوزیسیون ترکیه محسوب می شد. اوغان در ۲۰۱۵ از این حزب اخراج شد، اما پس از یک پرونده دردادگاه، به حزب بازگشت. با این حال، در ۲۰۱۷ برای دومین بار از این حزب اخراج شد. حزب حرکت ملی اعلام کرد که رفتار او «آسیب شدیدی به اتحاد حزب وارد آورده است» و او را به «سرکشی شدید در برابر رئیس حزب» متهم کرد. در آن زمان انتظار می رفت که او یکی از گزینه های احتمالی حزب مردم جمهوری خواه باشد، اما اوغان حالا دیگر تقریبا شانسی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ندارد.

اوغان یک ملی گرای دوآتشه است و مواضعش در سیاست خارجه کاملا شفاف. او وعده داده تا بزرگداشت سالانه روز استقلال یونان را متوقف کند و تاکید کرده که ترکیه باید توجه ویژه ای به «کشورهای ترک» داشته باشد، از جمله آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان.

برنده احتمالی

قلیچداراوغلو در نظرسنجی های پیش از انتخابات عموماً عملکرد بهتری نسبت به اردوغان داشته و روی کاغذ، می تواند برنده انتخابات باشد. پس از زلزله ترکیه، محبوبیت اردوغان کاهش پیدا کرده و دولتش به صدور غیرقانونی مجوز ساخت و ساز متهم شده است.

اما بر خلاف کاهش محبوبیت اردوغان، آرای قلیچداراوغلو افزایش چندانی نیافته است. یکی از مشاوران اپوزیسیون ترکیه می گوید: نگران این هستم که نظر مردم درباره قلیچداراوغلو تثبیت شده و دیگر تغییر نکند.

اکثر نظرسنجی ها نشان می دهند که در انتخابات ریاست جمهوری، قلیچداراوغلو از اردوغان پیشتاز است؛ اما مدیر موسسه متروپل می گوید: نتایج انتخابات نه به میزان موفقیت قلیچداراوغلو، بلکه به میزان ناکامی های اردوغان بستگی خواهد داشت.                                        

از سوی دیگر، قلیچداراوغلو در توافق سازی در پشت پرده مهارت خوبی از خود نشان داده، ولی وجود چنین مهارتی در او برای کسب آرای مردمی در هاله ای از ابهام است. از ۱۹۸۹ تا امروز، هیچ انتخاباتی نبوده که اردوغان در آن شکست بخورد، اما قلیچداراوغلو که در ۲۰۱۰ به ریاست حزب مردم جمهوری خواه رسید، حتی نتوانسته تعداد کرسی های حزبش را در پارلمان افزایش دهد. او به گفته خودش «فردی آرام» است که «در برابر سخت ترین انتقادات هم خونسردی» خود را حفظ می کند. همسرش می گوید که او به ندرت ساز مخالف می زند و داشتن یک جر و بحث ساده با کمال هم برایش به آرزو تبدیل شده است. قصه کوتاه، به نظر می رسد که قلیچداراوغلو مرد سخنرانی های آتشین کمپین های انتخاباتی نیست و این توانایی در جذب آرای مردمی از اهمیت بالایی برخوردار است.

ترک ها خوب می دانند که فقط چند رای ناچیز می تواند نتیجه یک انتخابات را به کلی تغییر دهد. در ۱۹۹۴ اردوغان یکی از چندین نامزدی بود که برای کسب مقام شهرداری استانبول رقابت می کرد. چهار نامزد رقیب او از احزاب غیراسلامی به ترتیب ۲۲، ۲۰، ۱۵ و ۱۲درصد از آرا را به خود اختصاص دادند؛ پیروز انتخابات اما اردوغان بود که تنها سه درصد بیشتر از نفر دوم رای به دست آورد و با کسب اکثریتی ناچیز، شهردار استانبول شد. امسال هم این ترس بین طرفداران اپوزیسیون ترکیه وجود دارد که شاید ضعف در اتحادی که میان مخالفان اردوغان شکل گرفته، باعث شود که این بار هم او پیروز انتخابات شود. حضور یک نامزد حاشیه ای دیگر در این انتخابات به احتمال زیاد باعث خواهد شد تا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم کشیده شود که در این دور، رقابت تنها میان اردوغان و قلیچداراوغلو خواهد بود.

ترکیه، فردای انتخابات

برخی مفسران غربی می گویند که با شکست احتمالی اردوغان و پیروزی قلیچداراوغلو، ترکیه «دوباره» شکوفا، دموکراتیک و آماده عضویت در اتحادیه اروپا خواهد شد. اما «ائتلاف ملت» تنها یک عامل اتحاد بزرگ دارد و آن هم چیزی نیست جز نفرت از اردوغان. این انگیزه شاید بتواند راه را برای شکست اردوغان هموار کند، اما پایان اردوغان، تازه شروع کار حزبی است که او را شکست داده است. از این رو اگر مشت نمونه خروار باشد، با توجه به مشکلاتی که اعضای اپوزیسیون در تعیین نماینده خود برای شرکت در انتخابات داشتند، به نظر نمی آید که اتحاد اپوزیسیون فعلی، فردای انتخابات هم برقرار باشد. قطعا شکست اردوغان برخی از مردم ترکیه را خوشحال می کند، اما دشوار می توان گفت که قلیچ داراغلو و متحدانش چه باورهایی دارند یا چه سبک حکومت داری را انتخاب خواهند کرد.

از نمونه های ابهام رفتار اپوزیسیون ترکیه در اعلام سیاست هایش، می توان به مسئله کردها اشاره کرد. اردوغان از دیرباز کوشیده تا قلیچداراوغلو را به ارتباط با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) متهم کرده و از آن برای انتقاد از او استفاده کند. از ۲۰۱۵ تا امروز دولت اردوغان به مواضع کردها در سوریه و عراق حملاتی را ترتیب داده و بسیاری را روانه زندان کرده است. اردوغان همچنین کوشیده تا فعالیت «حزب دموکراتیک خلق ها» را در ترکیه ممنوع کند، حزبی که حامی کردهاست.

موضع اردوغان در قبال کردها شفاف است، اما درباره قلیچداراوغلو چنین نیست. گرچه او ارتباطی شخصی با مسئله کردها دارد و ضمن سلب حمایت از پ ک ک، در ۲۰۱۶ از حمله این گروه جان سالم به در برده است، اما از سوی دیگر، قلیچداراوغلو خواستار گفت وگو با «حزب دموکراتیک خلق ها» شده است. به صورت کلی، قلیچداراوغلو بر آن بوده تا این مسائل را وارد کارزار انتخاباتی خود نکند و حتی از پیشینه قومی خود هم سخنی به میان نیاورده است. او می گوید: ما هویت سنجی نداریم و به همه هویت ها احترام می گذاریم.

با این وجود و فارغ از ابهامی که در سیاست های اپوزیسیون ترکیه وجود دارد، برخی مسائل هستند که تصمیم گیری درباره آن ها به سیاست های حزبی ربطی ندارند؛ از جمله مسئله روسیه.

رویترز در گزارشی نوشت که هرکس در انتخابات آتی ترکیه پیروز شود، این عضو ناتو همچنان به رابطه صمیمی خود با روسیه ادامه خواهد داد، رابطه ای که از دل سال ها تغییرات بنیادین در سیاست خارجه ترکیه، دست نخورده بیرون آمده است.

انتهای پیام