آغازگر همکاری های بین المللی فضایی با «خیام» و ادامه دهنده توسعه فضا با «هُدهُد» و «کوثر»
در سال گذشته ماهواره «خیام» با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط ماهواره بر سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد و در ادامه جمعی از شرکت های دانش بنیان با پیاده سازی دو ماهواره دیگر با کاربردهای نقشه برداری و IOT درصدد هستند آن ها را با پرتابگر خارجی، در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار دهند.
به گزارش نازک نارنجی، در حال حاضر حدود ۶۰۰۰ ماهواره در مدار سیاره کوچک ما می گردند که حدود ۶۰ درصد آنها ماهواره های از کار افتاده و زباله های فضایی هستند و تقریبا ۴۰ درصد از آن ها ماهواره های فعال هستند.
بر طبق اعلام سازمان The Union of Concerned Scientists در آوریل سال ۲۰۲۰، تعداد ۲ هزار و ۶۶۶ ماهواره فعال در مدار زمین می چرخند که ۱۰۰۷ مورد برای مصارف ارتباطی هستند، ۴۴۶ مورد برای مشاهده زمین و ۹۷ مورد برای اهداف ناوبری و موقعیت یابی استفاده می شوند.
این آمارها از ارتباط نزدیک زمینیان با فضا حکایت دارد؛ ما با داده های ماهواره ای از اکتشافات معدنی و نفت و گاز و کشاورزی تا مدیریت و پایش سواحل، آلودگی های زیست محیطی، جنگلداری و مرتع، خاک شناسی و فرسایش خاک، اقیانوس شناسی، حیات وحش و پایش بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله، آتش سوزی، خشکسالی، زمین لغزش و طوفان شن بهره می بریم.
امروزه پیش بینی آب و هوا، نقشه برداری، بررسی لایه های مختلف جوی و خصوصیات ابرها بدون در اختیار داشتن ماهواره تقریبا غیرممکن است.
ایران با ساخت ماهواره «امید» و ورود به باشگاه جهانی تولیدکننده زنجیره صنعت فضایی، گام در راه کاربردی کردن داده های فضایی برای شهروندان برداشته است. کارنامه دو ساله دولت در حوزه صنعت فضایی از این قرار است:
| زمان اجرا | عنوان پروژه |
|---|---|
| خرداد ۱۴۰۱ | پرتاب نمونه کیفی ماهواره «ناهید ۱» با ماهواره بر ذوالجناح |
| مرداد ۱۴۰۱ | پرتاب ماهواره «خیام» با ماهواره بر سایوز |
| شهریور ۱۴۰۱ | آغاز عملیات عمرانی پایگاه فضایی چابهار، بزرگ ترین پایگاه پرتاب ماهواره غرب آسیا |
| آنلاین ۱۴۰۱ | افتتاح مرکز کنترل و عملیات ماهواره های سنجش از دور، پرتاب موفق زیرمداری بلوک انتقال مداری «سامان» |
| آبان ۱۴۰۱ | اتمام طراحی و ساخت نمونه کیفی کپسول زیستی |
| تثبیت عملکرد بهینه و اتمام فرآیند کالیبراسیون ماهواره «خیام» | |
| دستیابی کشور به تصاویر رنگی ماهواره ای با قدرت تفکیک یک متر برای نخستین بار در کشور | |
| آذر ۱۴۰۱ | آزمون موفقیت آمیز زیرمداری ماهواره بر قائم ۱۰۰ |
| امضای تفاهم نامه همکاری مشترک با آژانس فضایی روسیه | |
| ثبت ماهواره «خیام» در سازمان ملل متحد | |
| دی ۱۴۰۱ | تکمیل نمونه پروازی ماهواره سنجشی «طلوع ۳» |
| تکمیل نمونه کیفی ماهواره مخابراتی «ناهید ۲» | |
| تکمیل ماهواره GTO | |
| تکمیل سه سامانه کاربردی پایش ماهواره ای محصولات استراتژیک | |
| برگزاری دومین جلسه شورای عالی فضایی | |
| تصویب و ابلاغ برنامه ۱۰ ساله صنعت فضایی کشور | |
| پرتاب ماهواره «ققنوس» با ماهواره بر سیمرغ و آزمون موفق حمل و جدایش همزمان ۳ ماهواره | |
| بهمن ۱۴۰۰ | سامانه «آفاق» برای پایش آنلاین گردوغبار و با استفاده از تصاویر ماهواره ای |
| سامانه آنلاین پایش آلودگی هوا با تصاویر ماهواره ای | |
| اسفند ۱۴۰۰ | تحویل سه سامانه کاربردی پایش ماهواره ای به نهادهای بهره بردار |
| تزریق مداری موفق ماهواره «نور ۲» توسط ماهواره بر قاصد |
ماهواره خیام و کاربردهایش
در ساعت ۱۰ و ۲۹ دقیقه صبح روز ۱۸ مرداد ماه سال گذشته ماهواره خیام با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط ماهواره بر سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. «خیام» حدود ۹۰ دقیقه بعد از پرتاب، با ایستگاه های زمینی این ماهواره در کشور ارتباط برقرار کرد و داده های دریافتی در مرکز کنترل ماموریت ماهواره «خیام» در پایگاه فضایی ماهدشت تجمیع شد.
ماهواره «خیام» هر ۲۴ ساعت ۴ گذر از فراز ایران دارد که در این گذرها ارسال فرمان به ماهواره و دریافت داده تله متری ماهواره انجام خواهد شد.
داده های ماهواره «خیام» در حوزه هایی همچون کشاورزی، محیط زیست، بلایای طبیعی، تغییرات شهری، اکتشافات معدنی و منابع آبی کاربرد دارد که جزئیات این کاربردها به شرح زیر است:
* کاربردهای خیام در حوزه کشاورزی
رطوبت خاک و گیاه
مدیریت مصرف بهینه آب در مزارع کشاورزی
پایش محدوده و سطح زیر کشت در مناطق مختلف
تخمین میزان محصول پیش از برداشت
تشخیص و تعیین گونه های مورد کشت
بررسی سلامت محصول و تشخیص آفات
پایش تغییرات دوره ای رشد گیاه
* حوزه محیط زیست:
پایش و بررسی تغییرات دوره ای سطح زمین
پایش و بررسی روند حرکت و جابجایی آلودگی ها در آب، خاک و هوا
بررسی تغییرات پوشش گیاهی و جنگل ها
شناسایی کانون های گرد و غبار
ارزیابی و تخریب زمین و بیابان زایی
پایش میزان فرسایش خاک و وضعیت کویر و بیابان
* حوزه بلایای طبیعی:
مدل سازی ریسک و تهیه نقشه خطر
پایش مناطق خسارت دیده
شناسایی مناطق اسکان مجدد
ارزیابی خسارت
* پایش تغییرات شهری:
پایش و بررسی پراکندگی شهرها و مناطق جمعیتی
تغییرات کاربری اراضی
تهیه نقشه های توسعه شهری و روستایی
پایش ساخت و سازهای غیر مجاز
* اکتشافات معدنی:
پایش و بررسی پراکندگی صنایع و معادن
* پایش منابع آبی:
پایش تغییرات مرز ساحلی
پایش مساحت سطح آب دریاچه ها، تالاب ها و ذخایر آب سدها.
استفاده عملیاتی از داده های «خیام»
ماهواره خیام با همه حواشی که در ابتدای پرتاب در زمینه مالکیت آن وجود داشت، در حال حاضر در مدار ۵۰۰ کیلومتری داده ها را به ایستگاه های زمینی در ایران ارسال می کند و بر اساس اعلام دکتر حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی داده های این ماهواره آماده ارائه به کاربران خواهد بود.
«خیام» از نوع ماهواره های سنجشی و دارای دقت بالای تصویربرداری با وضوح یک متر است.
اولین مشتری این تصاویر سازمان نقشه برداری کشور است که به گفته دکتر علی جاویدانه، رییس سازمان نقشه برداری با هماهنگی های صورت گرفته میان این دو سازمان، با امضای توافق نامه ای، نمونه هایی از تصاویر ماهواره «خیام» در اختیار سازمان نقشه برداری قرار می گیرد تا با بررسی های لازم، از این تصاویر در تهیه نقشه ها و اطلاعات مکانی بهره برده شود.
ادامه همکاری های بین المللی ایران در پرتاب ماهواره
«خیام» آغازگر همکاری های بین المللی ایران در حوزه فضایی است و در ادامه بخش خصوصی وارد این همکاری های بین المللی شده است.
دکتر حسین شهرابی، مدیرعامل کنسرسیوم فضایی اعلام کرد: دو ماهواره «کوثر» و «هدهد» که از سوی محققان این کنسرسیوم فضایی طراحی و پیاده سازی شده اند، قرار است در دسامبر سال ۲۰۲۳ با همکاری کشور روسیه با پرتابگر خارجی به مدار ۵۰۰ کیلومتری تزریق شوند.
ماهواره «کوثر» یک ماهواره سنجشی با وضوح ۳.۵ متر است که قرار است به ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری پرتاب شود. تصاویر دریافت شده از این ماهواره برای کاربردهای کشاورزی، نقشه برداری و حدنگاری مناسب است.
عمر مداری این ماهواره، دو ساله خواهد بود.
ماهواره «هدهد»، یک ماهواره با کاربری IOT است که در ابعاد استاندارد کیوب ست و ابعاد 3U طراحی و ساخته شده است. کاربردهای خدمات این ماهواره برای حوزه های کشاورزی، حمل ونقل و مدیریت بحران است.
انتهای پیام