ازدواج محجورین چه شرایط و قوانینی دارد؟

ازدواج که سبب رابطه زوجیت بین زن و مرد می‌شود، احکام خاصی برای آن تعریف شده است و برای آن که عقد نکاح صحیح باشد، شرایط صحت عقد در زمان جاری شدن آن بایستی اجرا گردد. صرف علاقه و بروز احساسات نمی‌تواند دلیل منطقی برای صحیح بودن ازدواج باشد، بلکه طرفین باید از شرایطی چون قصد و اراده، اهلیت قانونی و موارد دیگر، برخوردار باشند. از این رو آن دسته از اشخاصی که از نظر حقوقی، محجور محسوب می‌شوند، مقررات ویژه‌ای برای نکاح آن‌ها در نظر گرفته شده است.

علی رغم این که اهلیت قانونی زن و مرد جز شرایط اساسی صحت عقد نکاح به شمار می‌رود اما در مواردی نیز شاهد آن هستیم که اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند، برای عقد ازدواج اقدام نموده که قانونا چنین عقدی از اساس، باطل است. البته زن و مردی که می‌خواهند ازدواج کنند ولی از برخی اهلیت‌های لازم برخوردار نیستند، شرایطی برای آن‌ها در نظر گرفته شده که بتوانند اقدامات لازم جهت ازدواج را انجام دهند. از این رو بحث ازدواج محجورین مطرح شده که در صورت احراز شرایطی که در قانون بیان شده است، امکان نکاح بین اشخاص محجور وجود دارد. علی رغم این که محجورین از توانایی کافی برای اداره امور مالی و غیر مالی خود برخوردار نیستند، قیم و امین برایشان نصب می‌شود تا این اشخاص به جای محجورین، اداره امور آن‌ها را بر عهده بگیرند.

از این رو عقد ازدواج برای محجورین نیز از اموری محسوب می‌شود که نیازمند اداره آن توسط افراد واجد صلاحیت در قانون است. زن و مردی که به لحاظ حقوقی، محجور اعم از سفیه، مجنون و صغیر شناخته شده، برای عقد نکاح باید افراد دیگری نظاره گر و تایید کننده ازدواج آن‌ها باشد. فردی که مجنون است، مانند افراد دیگر نمی‌تواند فی البداهه برای ازدواج اقدام کند، بلکه باید ولی قهری یا سایر افراد مورد تایید قانون، عقد او را اداره نموده و ازدواج تحت نظارت آن‌ها انجام شود. در این مقاله از تهران وکیل قصد داریم که شرایط و مقررات ازدواج محجورین را به کمک مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

درباره ازدواج محجورین

ازدواج کردن حق هر انسانی محسوب می‌شود و عقد نکاح جز امور پسندیده در شرع مقدس به شمار می‌رود. با این وجود، زن و مردی که نسبت به هم علاقه مند می‌شوند، می‌توانند مقدمات ازدواج را فراهم نموده که در نهایت برای ازدواج طرفین لازم است که شرایط و تشریفات خاص تعیین شده اجرا شود. برای عقد ازدواج همواره محدودیت‌ها و موانعی وجود دارد که یکی از موارد خاص ازدواج در رابطه با عقد محجورین است. محجورین اصطلاح حقوقی است و به افرادی اطلاق می‌شود که توانایی لازم برای انجام امور خود را نداشته و لازمه آن قرار دادن سرپرست برای این دسته از افراد است. ازدواج کردن محجورین منع قانونی ندارد ولی محدودیت‌های خاصی در این زمینه وجود داشته که امکان ازدواج در هر شرایطی برای این دسته از اشخاص، فراهم نباشد.

در ازدواج محجورین خصوصا صغیر ممیز، اذن ولی قهری باید وجود داشته باشد که در صورت صحیح واقع شدن عقد نکاح، آثار حقوقی عقد ازدواج برای ازدواج محجورین نیز وجود خواهد داشت. همانطور که در ازدواج بین افراد فاقد شخصیت حجر، شوهر مکلف به پرداخت حقوق مالی همسر است، در ازدواج محجورین نیز شخص محجور و یا ولی او می‌بایست از عهده نفقه و همسر محجور برآید. گفتنی است که ولی شخص محجور در صورتی که رابطه زوجیت بین طرفین حتی به طلاق ختم شده و یا شرایطی به وجود آید که باید حقوق مالی همسر محجور نیز پرداخت شود، از دارایی و اموال زوج محجور، باید دیون او که می‌تواند مهریه باشد، تادیه گردد.

آیا محجورین امکان ازدواج را دارند؟

واضح است که محجورین، فاقد اهلیت برای انعقاد عقود مختلف از جمله عقد ازدواج هستند، اما این موضوع سبب نمی‌شود که آن‌ها نتوانند اقدام به عقد نکاح با همسر مورد دلخواه خود نمایند. به لحاظ قانونی برای امر ازدواج، لازم است که هر دو طرف از اهلیت قانونی برخوردار باشند اما شرایطی برای ازدواج فاقد اهلیت یعنی محجورین در قانون پیش بینی شده است که این افراد نیز امکان تجربه نکاح را داشته باشند. هر فردی که قصد انجام معامله و یا عقدی را داشته باشد، لازمه آن اهلیت بوده که از نظر قانون مدنی، اهلیت شامل اهلیت تمتع و اهلیت استیفا می‌باشد.

محجورین از اهلیت تمتع یعنی اهلیت دارا شدن حق و تکلیف برخوردار هستند اما فاقد اهلیت استیفا یعنی اهلیت اجرا حق و یا تکلیف مزبور هستند. در این صورت می‌توان گفت افرادی که دارای ویژگی حجر هستند، از حق ازدواج برخوردار بوده وی با در نظر گرفتن این مورد که فاقد اهلیت هستند، برای جاری کردن عقد ازدواج بین آن‌ها لازم است که توسط ولی یا امین  یا قیم محجور صورت گیرد. لازم به ذکر است که محجورین ممنوعیتی برای انجام کلیه امور خود ندارند اما در حالت کلی اداره اغلب امور توسط آن‌ها مانع قانونی دارد و باید توسط ولی یا هر فردی که توسط دادگاه تعیین می‌شود، امور آن‌ها اداره شود. در ادامه شرایط ازدواج بین محجورین به طور کلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

شرایط قانونی ازدواج محجورین

در بخش قبل به این موضوع پرداخته شده علی رغم آن که محجورین از انجام معاملات و عقود منع شده و نمی‌توانند به انجام امور زندگی خود بپردازند، اما شرایط ازدواج برای آن‌ها در قانون بیان شده و در هر صورت می‌توانند در صورت تمایل، عقد ازدواج نیز داشته باشند. انواع محجورین در قانون مدنی اشاره شده است که شرایط هر یک از آن‌ها در مورد اداره امور مالی و غیر مالی متفاوت است. ازدواج که جز امور غیر مالی محسوب می‌شود، برای سه دسته کلی محجورین نیز شرایط به خصوصی دارد که در این بخش شرایط کلی عقد نکاح انواع حجر را بررسی می‌کنیم. شرایطی که برای ازدواج انواع حجر اعم از مجانین، صغار و غیر رشید وجود دارد، شامل شرایط عمومی و شرایط اختصاصی است.

شرایط عمومی ازدواج محجورین

شرایط عمومی که برای ازدواج محجورین وجود دارد، همان شرایطی که در صحت قراردادها و انواع عقود بررسی می‌شوند. در این صورت برای ازدواج محجورین باید شرط داشتن قصد و رضا رعایت شود. دو طرف هر معامله و عقدی، باید قصد و رضایت باطنی به منظور انجام کار مربوطه را داشته باشند. از این رو، برای عقد ازدواج بین دو شخص دارای صفت حجر، لازم است که هر دو طرف دارای قصد باشند. البته در مواردی نیز داشتن قصد برای ولی محجور نیز بررسی می‌شود. از دیگر شرایط ازدواج صغار، مجانین و یا سفیه می‌توان به مشروعیت و معین بودن موضوع عقد آن‌ها اشاره کرد. عقدی که قرار است بین محجورین انجام شود، باید علاوه بر معین بودن، مشروعیت نیز داشته باشد و به جهت آن که ازدواج امری کاملا شرعی بوده، در نهایت عقد ازدواج بین آن‌ها صحیح است.

شرایط اختصاصی ازدواج محجورین

علاوه بر شرایط عمومی ازدواج محجورین که در واقع شرایط کلی برای انجام هر معامله و عقدی است، شرایط دیگری در این زمینه وجود داشته که تنها مختص عقد نکاح انواع محجورین است. در این بخش شرایط ازدواج کردن سه دسته کلی محجورین را مورد بررسی قرار می‌دهیم. شرط دیگری در تمامی عقود و معاملات وجود داشته و آن، اهلیت طرفین است. حال با توجه به این که محجورین، فاقد اهلیت هستند، باید گفت که امکان عقد ازدواج را ندارند و در صورت اجرای عقد نکاح، عقد ثبت شده باطل است. اما با این اوصاف، امکان ازدواج کردن دو شخصی که دارای صفت حجر هستند، وجود داشته و در هر صورت محجورین نیز امکان ازدواج کردن با هم را دارند.

ازدواج صغار

صغار یکی از انواع محجورین محسوب می‌شوند و دارای شرایط به خصوصی برای عقد ازدواج هستند. طبق قانون مدنی، صغار گروهی از افراد هستند که هنوز بالغ نشده و به نحوی فاقد صفت بلوغ می‌باشند. در این صورت پسرانی که به سن ۱۵ سالگی و دخترانی که به سن ۹ سالگی نرسیده‌اند، از لحاظ حقوقی در دسته محجورین قرار داده می‌شوند. اشخاص صغیر دارای دو گروه صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز هستند که شرایط ازدواج هر دو گروه با یکدیگر متفاوت است. صغیر غیر ممیز، شخصی است که علاوه بر این که بالغ نشده است، اما از درک کافی برای تمایز و تشخیص امور و موضوعات مختلف را ندارد و به نحوی نمی‌تواند یک امر خوب و بد را از هم تشخیص بدهد.

سن تمییز و تشخیص اساسا تا هفت سالگی در نظر گرفته شده است و صغیر غیر ممیز نیز اصولا کودکی است که زیر هفت سال سن دارد. اما در خصوص عقد نکاح صغار، باید گفت که شرایط اصلی ازدواج صغیر غیر ممیز، کسب اجازه از ولی قهری او است. جدای از این که صغیر غیر ممیز، پسر یا دختر است، عقد نکاح او منوط به اجازه ولی قهری طفل است. البته که قانونگذار به عبارت رعایت مصلت فرزند نیز اشاره کرده و در صورتی که ولی قهری ازدواج صغیر را به مصلحت او نداند، امکان انجام عقد ازدواج وجود نخواهد داشت. در مورد ازدواج صغیر غیر ممیز، بر اساس قانون مدنی، پسر تا سن پانزده سالگی و دختر تا سن سیزده سالگی باید برای ازدواج، اجازه ولی قهری را داشته باشند.

ازدواج سفیه

دسته دیگری از محجورین، سفیه یا غیر رشید هستند که عقد ازدواج آن‌ها نیز دارای شرایط به خصوصی است. طبق قانون مدنی، غیر رشید کسی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد. در واقع افراد سفیه، کسانی هستند که با وجود بالغ شدن، به دلیل نداشتن قوه درک، نمی‌توانند در امور مالی خود، موضوعات مختلفی را از هم تمایز کنند. البته برای دختران، شرط باکره بودن نیز وجود داشته و دخترانی که کمتر از ۱۳ سال سن داشته و باکره نیستند، می‌توانند بدون اجازه ولی قهری برای ازدواج اقدامات لازم را انجام دهند.

سخن نهایی

در این مقاله تلاش کردیم شما را با قوانین مرتبط با ازدواج محجورین در کشور،‌ نحوه ازدواج این افراد، آثار حقوقی ازدواج آن ها و حکم نکاح محجورین بدون اذن ولی آشنا کنیم.  این افراد به دلیل نداشتن اختیار امور مالی و اموال خود و یا داشتن مشکلات عقلی و روانی نمی توانند به صورت عادی ازدواج کنند و ازدواج آن ها مشروط به وجود شرایطی است که این شرایط به طور کامل بیان شد. امیدواریم مطالب مذکور برایتان مفید و کاربردی بوده باشد.  با وکلای خانواده می‌باشد. اگر فرصت حضور در دفتر وکیل را ندارید، می‌توانید به صورت برخط از استفاده کنید و حتی در صورت نیاز به طرح دعوا تنظیم اوراق قضایی را نیز از متخصصین ما خواستار شوید.